De bom onder de fusie

Wat duurt langer, een huwelijk tussen twee Hollywoodsterren of een bedrijfsfusie? Inderdaad, het Hollywoodhuwelijk (dat van Melanie Griffith en Don Johnson daargelaten). Elk koppeltje bedrijfspartners denkt hetzelfde: ons zal het niet overkomen.

Fusies zijn eigenlijk als tweede huwelijken: een overwinning van de hoop op de ervaring. Volgens een rapport van het adviesbureau KPMG vermindert een derde van de fusies de waarde voor de aandeelhouders en maakt een ander derde geen merkbaar verschil. Toch zijn over de voorbije twee jaar ondernemingen overal ter wereld op een ongekende schaal met elkaar in bed gesprongen. In 1999 steeg de waarde van fusies en overnames wereldwijd met meer dan een derde naar meer dan 3,4 biljoen dollar. In Europa, het heetste fusiegebied van allemaal, is de waarde van de overeenkomsten meer dan verdubbeld naar 1,2 biljoen dollar.

Reeks.

De meeste fusies die in deze reeks aan bod zullen komen, waren defensief van aard. Dat wil zeggen dat ze deels werden opgestart omdat de betrokken ondernemingen werden bedreigd. Soms bestond de dreiging uit een verandering in de omvang en de aard van een specifieke markt: McDonnell Douglas fuseerde met Boeing (zie blz. 41) omdat zijn grootste klant, het Amerikaanse ministerie van Defensie, zijn uitgaven halveerde. Soms lag de bedreiging eerder bij dat hedendaagse sleutelbegrip globalisering en de daarmee gepaard gaande vraag naar schaalvergroting. En nog andere keren zetten bedrijven een fusie op stapel met een rivaal omdat het management schrik had dat ze zouden worden opgeslokt door een nog grotere rivaal.

Een welomlijnde visie vooraf is dus een absolute noodzaak voor een geslaagde fusie. Maar al even belangrijk is een duidelijke strategie achteraf: zoals elke werknemer weet, hebben fusies de neiging om jobverlies met zich te brengen. Amper is de bekendmaking de deur uit, of de best in de markt liggende en meest waardevolle leden van de staf beginnen hun cv’s rond te sturen. Tenzij ze heel snel vernemen dat de overeenkomst hen kansen zal bieden, eerder dan gouden handdrukken, zullen ze verdwijnen en daarbij vaak een fikse brok waarde voor de aandeelhouders met zich nemen.

Gok.

De fusies die relatief goed gewerkt hebben, waren degene waarbij de managers tegelijk een zinvolle strategie volgden en er zich op toelegden om die ook onmiddellijk ten uitvoer te brengen. Maar zoals in elke zakelijke activiteit, speelden ook geluk en economische achtergronden een grote rol. Fuseren tijdens een hausseperiode is veel makkelijker omdat de stijgende aandelenkoersen het de bieders mogelijk maken om transacties te financieren met hun eigen waardepapier, en ook omdat het makkelijker is goede resultaten te boeken wanneer de economie groeit. Maar net als mensen, kunnen ook bedrijven het geluk afdwingen: de Phantom Works van Boeing – een interne denktank die het integratieproces versneld heeft, nieuwe producten ontwikkelde en de aandacht van de onderneming toespitste op haar diverse klanten – was een mazzeltje dat ontstond te midden het tumult dat volgde op de overeenkomst met McDonnell Douglas.

Maar meer dan wat ook komt het bij fusies, net als bij huwelijken, op mysterieuze aantrekkingskrachten aan. Vooral aan de top speelt dat een belangrijke rol. Geen enkele onderneming kan zich lange tijd twee bazen permitteren. Eén van hen zal op elegante wijze een minder belangrijke rol moeten aanvaarden.

Het is ook nuttig wanneer een baas er financieel belang bij heeft dat de fusie tot een goed eind wordt gebracht. Zonder leiderschap van de topmanager kan een bedrijf dat wordt overgenomen zich maar al te vaak gaan voelen als een verslagen leger in een bezet land en zal het een guerilla-oorlog willen voeren tegen de overeenkomst.

Moeilijk.

Het feit dat fusies zo vaak mislukken is op zichzelf geen reden om ze helemaal te vermijden. Het betekent wel dat een fusie nooit een makkelijke oplossing voor de problemen van een bedrijf is. Het suggereert tevens dat – vooraleer ze hun huwelijk vastleggen – managers er goed aan doen om de ervaring van degenen die hen zijn voorgegaan ter harte te nemen. Ze zouden bijvoorbeeld kunnen beginnen met onze reeks van fusierapporten te lezen.