De blinddoek van Justitia

V rouw Justitia is geblinddoekt en spreekt rechtvaardig voor jong en oud, arm en rijk, laag en hoog. De praktijk is dat rechters – zoals schoenpoetsers, managers en politiebeambten, om maar die te noemen – mensen zij met hun hebbelijkheden, voorkeuren en belemmeringen. De goede rechters, schoenpoetsers, managers en politiebeambten trachten die hebbelijkheden, voorkeuren en belemmeringen te onderdrukken. Het tijdsgewricht waarin zij optreden maakt dat soms moeilijker, soms makkelijker.

Vandaag is het makkelijker dan gisteren voor een Belgische onderzoeksrechter om een actievoerder, een kweller te zijn. Jean-Claude Leys hapte vier jaar ongecontroleerd naar de kuiten van Kredietbank Luxemburg en KBC. Zijn eindwerk ligt bij het parket. De aanpak van Leys is vergemakkelijkt geworden en getolereerd omdat de rechterlijke macht – één – een vacuüm heeft kunnen vullen dat in dit land werd gemaakt door andere machten, en – twee – een ongericht projectiel was, dus undermanaged en chaotisch. Sterke persoonlijkheden doen dan hun goesting.

Uit wat bestaat in dit geval de goesting? Het binnenstebuiten keren van één bank en het onaangeroerd laten van alle andere banken. Elke bank in België heeft haar cliënteel wegen naar Luxemburg en belastingparadijzen gewezen. Chique Brusselse vermogensbankiers deden dat voor de eerste generatie van Belgische bedrijvenstichters op een gesofistikeerde wijze; de grote banken organiseerden op hun manier wat Kredietbank zou mispeuterd hebben. In een land waar de aanslagvoeten op inkomens hoog boven 35% gaan – wetenschappelijk is dit de tolerantiedrempel – verhevigt de hebberige staat (zeker als hij prutst met het geld van Jan Publiek) het ontwijkings- en fraudegedrag.

De narigheid bij Kredietbank is aangejaagd door een hoge Waalse socialist van de Controledienst van de Verzekeringen. Hij verklaarde aan al wie het horen wilde dat hij gefrustreerd was door de expansie van de Vlaamse bank en haar lobbywerk op kabinetten tegen de verlinksing van het overheidsbeleid.

Wat zal het gepriegel van Leys opleveren? Deze commentator verwacht een natte voetzoeker na jarenlang gekrakeel.

De activistische rechters expanderen in België want de juridisering van de samenleving groeit. België imiteert de Angelsaksische praktijk waar rechters zich waanwijs verheven voelen, en ernaar handelen, boven de lawmakers (de parlementen). De bekendste gevallen spelen zich af bij de mensenrechten: de internationale mensenrechten en de rechten van échte en vermeende slachtoffergroepen. De politici durven de rechters-militanten om redenen van politieke correctheid niet te hinderen.

Een Belgisch voorbeeld in de ondernemingswereld is de Commissie voor het Bank- en Financiewezen (CBF). In de buurlanden is een dergelijke commissie een toezichthouder van het financiële leven. De CBF werd voor een vijfde een toezichter en voor vier vijfde een economische magistratuur. Commissielid Fraeys (toen vice-gouverneur van de Nationale Bank) was de laatste financiële praktijkman van de CBF. De leden vandaag zijn juristen en advocaten. Zij schrijven voor hoe overnames, beursintroducties, eerste noteringen enzovoort moeten. De Belgische wetgever is hiervoor steeds té laat of té onbekwaam.

De CBF overschrijdt stoutmoedig haar taak van prudentieel toezicht. Hoe kan die vrijbuitende club ingelijfd worden bij de Nationale Bank? Dat nieuwe idee onstond bij politici die niet snappen wat de CBF doet.

FRANS CROLS