De big business achter uw kerstkreeft

Crisis of niet, wij eten deze kerst meer verse Canadese kreeft dan ooit. Zaventem behandelt het gros van de Europese import van de levende exemplaren. Uit Halifax komt een winstgevende business aangevlogen. Een exemplaar kost hier drie keer meer dan in Canada.

HANS BROCKMANS IN HALIFAX, FOTOGRAFIE JELLE VERMEERSCH

Er klinkt die novemberwoensdag een luid gesjirp in het koelmagazijn van de luchthaven van Halifax (Nova Scotia, Canada). Verdwaalde vogels? Neen, het zijn de scharen van honderden kreeften tegen de piepschuimen koeldozen waarin ze worden getransporteerd. Ze worden in een vliegtuig van Cargojet geladen. Bestemming: Zaventem (zie Kreeftenroute Halifax-Zaventem).

“Dit is de eerste lading kreeften van de westkust van Nova Scotia voor de kerstperiode”, zegt Douglas McRae, president van Gateway Facilities ULC, dat het kreeftentransport behandelt. “Ze staan volgend weekend op het menu van Belgische restaurants.”

Lobster Fish uit Deerlijk is een grootdistributeur van schaal- en schelpdieren. De 15 miljoen euro omzet komt voor 35 procent van 350 ton levende kreeften — een vierde van de Belgische import. “Tijdens de feestdagen vergeten de Vlamingen de crisis even met een luxemoment. Kreeft is dan een product bij uitstek”, zegt topman Christof Malysse.

België was in 2011 met 1,2 miljoen kilo de grootste importeur van levende Canadese kreeften, na de VS (20 miljoen kilo). “Dat zijn de cijfers op papier”, weet Geoff Irvine, executive director van de sectororganisatie Canadian Lobster. “Vermoedelijk importeert België nog meer levende kreeften via de buikvrachten in passagiersvluchten uit de VS.”

Het luchtvervoer van een kilo levende kreeften naar ons land kost 2,15 euro, ruim vier keer meer dan het zeevervoer van een bevroren kreeft. “Belgen zijn cruciaal voor de levende Canadese kreeft. Zij zijn de meeste gesofisticeerde consumenten op de planeet”, vindt McRae. “Zij eisen het beste. Dat kunnen we enkel garanderen als de kreeften groot genoeg zijn, en ook in de beste vervoersomstandigheden en zo snel mogelijk bij de klant komen. Deze business is een kwestie van uren.”

Gespecialiseerde logistieke keten

De logistieke keten is dan ook een sterk gespecialiseerde routine. De kreeftenvissers leveren hun vangst tegen een forfaitaire prijs per kilo aan een lokale trader, die ze doorverkoopt aan de groothandel, in dit geval Clearwater. Die bewaart de dieren eerst in zout water om ze te ontstressen na het verblijf op de boot, sorteert ze op grootte en kwaliteit. Een deel wordt als reserve bewaard voor een langere termijn (tot vier maanden) op een temperatuur van 1 graad, een soort van winterslaap voor de dieren.

Clearwater verpakt de levende kreeften ook voor onmiddellijk transport in met ijs gekoelde dozen van 15 kilo (grosso modo 9 kilo kreeft). Dinsdag om middernacht reizen de dozen naar de luchthaven van Halifax. Daar worden ze op woensdagmorgen vanaf 6 uur in het koelmagazijn per 60 dozen op paletten gestapeld voor vervoer in aangepaste atmosferische omstandigheden. Cargojet vliegt elke woensdag om 12.30 uur naar Zaventem, een vlucht van vijf uur. Daar lost Swissport de kreeften vanaf 23 uur, waarna ze op transport worden gezet. In de groothandels rusten ze twee dagen in zout water van 5 graden voor ze in de handel of op het bord belanden in restaurants in Vlaanderen en Yerseke.

Lang transport, minder kreeft

“Daar worden ze in het weekend al verorberd, meestal door Vlamingen”, lacht Frank Van Gelder, business manager van het Adelantex, dat de kreeftentrafiek organiseert. Adelantex is met het transport van 2000 ton levende kreeften per jaar de belangrijkste expediteur in deze niche. De helft vervoert het via de gespecialiseerde woensdagvluchten uit Halifax. Behalve met de snelle (en 30 procent duurdere) zaterdagvlucht Halifax-Londen, duren die transporten wel enkele dagen langer. Van Gelder: “Klanten verkiezen Halifax omdat dan de mortaliteit daalt bij korte transporttijden. Kreeften kunnen tot 20 procent meer gewicht verliezen als ze eerst per truck en dan via vluchten uit de Verenigde Staten worden geleverd.”

Christof Malysse (Lobster Fish) geeft dinsdag zijn bestelling door voor de vlucht Halifax-Zaventem en zaterdag voor Halifax-Londen, waarna de truck de cargo in vijf uur naar Deerlijk brengt. “Onze toprestaurateurs en -handelaars willen meer betalen voor rechtstreeks aangevoerde levende kreeften. Dat is bijvoorbeeld helemaal anders dan in Frankrijk, dat mikt op scherpe prijzen met kreeften met veel minder vlees, ook die uit de warmere wateren van het Amerikaanse Maine.”

Canada is wereldmarktleider met 32 procent van de 170.000 ton kreeft die jaarlijks worden gevangen op deze aardbol. Er wordt enkel gevist op de homarus americanus, de rode kreeftensoort met de grote scharen. Canada, en vooral New Brunswick, is ook wereldmarktleider voor verwerkte kreeften. De helft komt bijvoorbeeld bevroren, gekookt, als zuiver vlees of enkel als poten bij de consument terecht. “Het is de belangrijkste industrie van Canada. Niet alleen in de fabriek, maar ook voor de 100.000 kreeftenvissers”, stelt Irvine van Canada Lobster.

Prijzen naar beneden

Voor een kilo levende kreeften betaalde de consument vorig jaar op piekmomenten zo’n 30 euro per kilo. Begin december noteerden we op de markt in Antwerpen 24 euro. Het winkeltje van de garnaalvissershaven Fisherman’s Cove, ten zuiden van Halifax, verkoopt de kreeften tegen 4,99 dollar per pound, nog geen 9 euro per kilo. Garnaalvisser Jerry Pearry, wiens boot even verderop dobbert, krijgt 3 dollar.

“De prijzen zijn zo laag als in de jaren zestig”, herinnert Pearry zich. “De inflatie vreet aan de marges. In betere jaren kregen we meer dan dubbel zoveel als vandaag. De reden? We vissen meer kreeften dan ooit en dat drukt de prijs. Als jullie Belgen bereid zijn naar hier te komen, wil ik ze best leveren tegen 3,5 dollar.”

Pearry zet zijn kreeftenfuiken uit in de zone 33, waar gevist mag worden tussen de laatste maandag van november en 31 mei. De wateren van de kreeftenprovincies Québec, New Brunswick, New Foundland en Nova Scotia zijn ingedeeld in 41 gebieden, die in bepaalde periodes mogen worden geëxploiteerd.

Kreeften onder een minimale lengte en vrouwtjes met eieren moeten worden teruggezet. Er geldt voorts geen beperking voor het aantal kreeften dat gevangen mag worden. “Ooit waren de Canadese kreeften met uitsterven bedreigd, maar nu is het bestand er weer helemaal bovenop”, verklaart Irvine. “De gebieden zijn zo verdeeld dat ze pieken opvangen. In de zones ten zuiden van Nova Scotia is het water erg koud, waardoor het langer duurt eer de kreeften volwassen zijn. Dat levert grotere exemplaren op, die begeerd zijn tijdens de feestdagen. In het noorden, waar het water warmer is, wordt in de zomer op de kleinere kreeften gevist. Dat is wat we onterecht de babykreeften noemen.”

Geweldige vangst

Jerry Field is een kreeftenvisser in Parsborro, aan de noordelijke Baai van Fundy, zone 35. Hij vist al sinds midden oktober. “De prijs is dan wel laag, maar de vangst is geweldig”, getuigt hij. “Door de klimaatverandering zijn de roofdieren die babykreeft eten, zoals de hondshaai en de kabeljauw, verdwenen.”

De visser kan financieel wel degelijk het verschil maken door meer dan eens in de voormiddag zijn fuiken te legen en er een nieuwe makreel of haring in te leggen. Op hoogtepunten haalt hij een rendement van 20 pond kreeft per val. Met 300 vallen — het wettelijke maximum — verdient een visser zijn vergunning terug. In sommige regio’s kost dat document omgerekend 770.000 euro. “Het is soms een gure en ook gevaarlijke stiel in deze woelige baai”, getuigt Field. “Wie hard werkt, kan zijn kost verdienen. Zeker nu de kreeften groter zijn. En het meest renderen. Met dank aan de kerstdiners in België.”

Irvine van Canadian Lobster bevestigt: “Zolang de Belgen niet massaal overschakelen naar andere feestmaaltijden, blijft de export verzekerd. De kalkoen is onze grootste concurrent.”

HANS BROCKMANS IN HALIFAX, FOTOGRAFIE JELLE VERMEERSCH

De kalkoen

is onze grootste concurrent

Geoff Irvine, Canadian Lobster