De baas is een algoritme

Een taxi bestellen we via Uber, een maaltijd via Deliveroo, schoonmaak kan via Helpling en ondertussen kan je via apps ook al een oppas voor je kind of je huisdier bestellen. De deeleconomie of on-demandeconomie heeft in zeer korte tijd een vaste plaats verworven in onze samenleving. Producten en diensten zijn in een handomdraai te bestellen. Kortom, er is een Uber voor alles. Dat is ook de titel van het boek van de Nederlandse journalist Rens Lieman. Hij analyseert de opkomst van de deeleconomie en praatte daarvoor met investeerders, ondernemers en topmanagers van Uber en Deliveroo.

Lieman keek onder de motorkap van de deeleconomie door zelf voor die bedrijven te werken. Hij wijst op de positieve kanten van een baan bij Deliveroo of Uber. Dat soort werk is zeer toegankelijk geworden. Wie gezond is en een smartphone en een fiets heeft, kan direct beginnen met het leveren van eten en heeft onmiddellijk een vol klantenbestand. Bovendien beslis je zelf wanneer je begint en stopt met werken. Lieman ging ook aan de slag voor een schoonmaakbedrijf. Hij kon er beginnen zonder te bewijzen dat hij efficiënt en snel kan poetsen. Hij ziet het gewicht van de deeleconomie toenemen en voorspelt dat bedrijven verschillende diensten zullen centraliseren door bijvoorbeeld zowel schoonmaak, schilderen als tuinwerk aan te bieden.

Uber voor alles toont ook de schaduwkanten van de on-demandeconomie. “Eigenlijk is je baas een algoritme dat probeert je gedrag te sturen”, schrijft Lieman. De autonomie van de on-demandwerker is minder groot dan gedacht. Uber verzamelt gegevens over het bedrag dat chauffeurs verdienen. Op basis van die data kan Uber vaststellen dat een chauffeur ernaar streeft 1000 euro omzet per week te halen. Stopt hij in een bepaalde week aan 900 euro, dan zal de app hem aanmoedigen verder te doen. Ook bij Deliveroo is sprake van sturing. Wie niet werkt op de momenten dat Deliveroo het hardst medewerkers nodig heeft, verdient minder of wordt later bestraft door op minder interessante leveringsroutes te worden ingezet. Kortom, je bent niet langer je eigen baas, terwijl die on-demandbedrijven wel eisen dat hun medewerkers zelfstandigen zijn. Lieman stelt dat die grijze zone tussen zelfstandige en werknemer dringend moet worden weggewerkt.