DE AFTAKELING VAN ONZE DEMOCRATIE

Nu al beheersen de verkiezingen van 10 juni 2007 de politieke agenda. Er gebeuren zaken die weinig hoopvol stemmen. We schuiven enkele merkwaardigheden onder de loep en zoeken een verklaring.

T ussen de opmerkelijke perikelen in de huidige pre-electorale sfeer valt onvermijdelijk de figuur Jean-Marie Dedecker op. Onder meer omdat het politieke milieu hem absoluut leek te willen demoniseren, kon de Oostendse politicus tot nu toe nog een redelijke mate van sympathie opwekken. Zijn optreden in de jongste dopingdiscussie rond het wielrennen zorgde evenwel voor een forse deuk in zijn populistische imago. De man deinst er niet voor terug, zo is nu gebleken, een ‘vriend’ af te maken als dat past in het kraam van zijn persoonlijke politieke ambities.

Zilverfonds. Veel minder heisa is er over een tweede markant voorval. In diverse publicaties verschenen de afgelopen weken advertenties van de federale regering die de bevolking ervan moeten overtuigen dat er geen vuiltje aan de lucht is voor het nakomen van de pensioenverplichtingen. Na enige windstilte haalt de regering het Zilverfonds van stal om aan te geven dat de overheid over ruim voldoende reserves beschikt. De realiteit verschilt wel een beetje van dat beeld. Het Zilverfonds is een lege doos. Er zit gewoon niets in, behalve dan de vermindering van de overheidsschuld die de jongste jaren gerealiseerd werd. Al de rest zijn luchtkastelen.

De overheid kan haar pensioenverplichtingen enkel en alleen nakomen met een combinatie van een fors hogere belastingdruk en afromingen van de pensioenuitkeringen. Dat blijkt uit elke ernstige meerjarenberekening die van realistische hypothesen uitgaat op het vlak van toekomstige groei, demografie en tewerkstelling.

Kernenergie. Nog zo’n merkwaardig voorval is het verzet van de SP.A tegen de herziening van de uitstap uit kernenergie. Die houding heeft zeker alles te maken met de verkiezingscampagne. De Vlaamse socialisten willen de groene kiezer definitief in het rode kamp trekken. Nochtans weet heel politiek Brussel dat de SP.A nu al het discours voorbereidt om na 10 juni met veel sérieux en aplomb uit te leggen dat een herziening van de uitstap uit kernenergie omwille van ecologische (“Kyoto en het klimaat”), economische (“jobs”) en sociale (“de mottenballentaks spekt de sociale zekerheid”) zeer verdedigbaar geworden is.

Herverkozen. Wat leert dat pre-electorale schouwtoneel ons? Op de eerste plaats is er een simpel feit: in de politiek gaat het er allereerst om (her)verkozen te worden. Als daarbij het algemeen belang gediend kan worden, is dat mooi meegenomen maar eerder toevallig. De politici weten dat de doorsneekiezer – de grote meerderheid – niet bereid is om zwaar te investeren in informatie en kennis om over een ruim spectrum van beleidsdiscussies degelijk gebrieft het verkiezingshokje binnen te stappen.

De voor de hand liggende strategie van nagenoeg alle politici bestaat er dan ook in het kiesvolk een verhaal op te dissen dat de indruk geeft degelijke informatie te bevatten, maar erop neerkomt dat de toegang tot kritische informatie afgeblokt wordt. Exact vijftig jaar geleden publiceerde Anthony Downs zijn boek An Economic Theory of Democracy, waarin hij die mechanismen uitgebreid in kaart brengt. De verklaringskracht van Downs’ analyse nam de voorbije halve eeuw enkel maar toe.

Leiden die feiten niet onvermijdelijk tot de conclusie dat cynisme, negativisme en strikt individualisme de enige zinvolle houding uitmaken die de burger ten aanzien van onze democratie kan aannemen? Neen, absoluut niet. Ze leren ons wel dat we een prijs zullen moeten betalen om de schertsvertoning die onze politici voortdurend opvoeren, om te zetten in een echte democratie. Die prijs bestaat erin dat we ons de moeite zullen moeten getroosten om ons degelijk te informeren (en dus niet op oneliners en advertenties van de politici mogen verdergaan) én om ons electoraal consequent te gedragen …

De column ‘De blik van… ‘ verschijnt wekelijks, met Johan Van Overtveldt en Rudy Aernoudt in een beurtrol.

Johan Van Overtveldt