De aandeelhouders worden opnieuw bestraft

Veel tijd, geld en de medewerking van alle betrokkenen zullen nodig zijn om de bressen te dichten die de crisis in vooral de financiële sector heeft geslagen. Van de overheid wordt verwacht dat ze snel duidelijke doelstellingen over de toekomst van de financiële sector formuleert. Verder dan bemerkingen zoals ‘meer regulering en extra kapitaal’ komen we vandaag niet. Hopelijk wordt er binnenskamers toch goed en nuttig werkt geleverd. Lang kunnen we echter niet meer wachten. Het is toch verontrustend dat de financiële sector meer dan anderhalf jaar na het uitbreken van de crisis en twee jaar na het opdoeken van Bear Stearns nauwelijks is aangepast. Blauwdrukken voor hervormingen lagen niet klaar in de lades van de controle-instanties. Het illustreert eens te meer dat ook deze supergeïnformeerde regulatoren de systeemcrisis niet hebben zien aankomen.

De crisis heeft het Europese bankenlandschap danig dooreen geschud. Om het bij de Belgische si-tuatie te houden, is Fortis in essentie verdwenen en de drie andere belangrijke financiële spelers (KBC, ING en Dexia) moeten van Europa danig afslanken. We zien geen ander EU-land waar de banken zo zwaar geleden hebben onder de crisis. Wellicht namen onze bankiers te veel risico; in ieder geval lieten de controleorganen dit toe.

Met uitzondering van het vroegere Fortis moeten deze banken zwaar herstructureren omdat ze van staatssteun genoten. De vergelijking met Fortis geeft aan dat de Europese Commissie schijnbaar liever overnames of faillissementen ziet dan staatssteun tegen woekervoorwaarden. Dat door de steun België ontsnapte aan een totale financiële kolonisatie of dat de creatie van nog grotere financiële conglomeraten nog grotere systeemrisico’s inhoudt, lijken geen argumenten.

De opgelegde herstructureringen vallen te verdedigen, zeker vanuit de bestaande staatssteunregels. Helaas werden deze regels niet ontwikkeld met het oog op systeemcrisissen. De enige relevante vraag is of het door de toepassing van de regels gemakkelijker wordt om het financiële stelsel immuun te maken voor nieuwe crisissen.

Zo zou men kunnen stellen dat banken vandaag te groot zijn. Dat zou kunnen resulteren in een globaal beleid van beperking van de omvang van alle banken, te beginnen met de gesteunde instellingen. Maar dat is niet de beleidsdoelstelling van de Europese Commissie. Wat is die dan wel? Stimuleren van de concurrentie? Maar doordat de gesteunde banken financieel al zwaar boeten, zal een bijkomende verzwakking de concurrentie enkel verstoren en dus is de maatregel op termijn wellicht contraproductief. Maar, zoals al opgemerkt, de overheden waren in de crisis weinig vooruit-ziend. Waarom zouden ze het zijn bij het ruimen van de crisis?

Storend aan de ingrepen van de Europese Commissie is dat ze niet voldoen aan een evidente vereiste van degelijk beleid, namelijk voorspelbaarheid. Natuurlijk wisten de financiële markten dat er sancties konden volgen, maar dat de beurskoers van KBC dagenlang aftakelde na het bekendmaken van de sanctie voor ING, wijst enkel op een grote onzekerheid.

In deze context gaat het over ‘straffen’. De vraag die blijkbaar niemand stelt is: wie moet er worden gestraft? De bankiers of de aandeelhouders? De gevolgen van de verplichte herstructureringen op de beurskoersen hebben duidelijk de aandeelhouders geraakt, maar nauwelijks de bankiers. De aandeelhouders zullen in de nabije toekomst worden aangesproken om de banken toe te laten zich te schikken naar de hogere kapitaalvereisten. Dit alles moet gebeuren in een slecht beursklimaat: de aandeelhouders hebben niet alleen heel veel verloren, maar zijn ook de illusie kwijt dat ze met hun beleggingen in financiële aandelen handelden als ‘goede huisvader’.

Aandeelhouders blijven de ultieme graadmeter van de toekomstmogelijkheden van bedrijven. Ondanks alles, geldt dit ook nog voor de financiële instellingen. De herstructureringen opgelegd door de Europese Commissie gaan voorbij aan het feit dat reusachtige kapitalen in de financiële sector belegd dienen te worden. Met de komende strengere kapitaalvereisten zullen die enkel nog groter moeten worden. Aandeelhouders kan men dus niet blijven straffen.

DE AUTEUR IS professor economie aan de vub.

Jef Vuchelen

De verplichte herstructureringen hebben duidelijk de aandeelhouders geraakt, niet de bankiers.