Het coronavirus covid-19 zet mensen, landen, sectoren en de economie zwaar onder druk. De overheden moeten de uitbraak zo snel mogelijk indammen en maatregelen optuigen om de sociaaleconomische schade in te perken en te herstellen.
Overleven. Daar komt het voor mensen, overheden en bedrijven in volle coronastrijd op neer. Overleven in de gezondheidszorg, waar ze zo lang mogelijk de besmettingspiek willen afhouden om het ziekenhuissysteem niet te overbelasten. Overleven voor Italië, het zwaarst getroffen land en economie, waar het gezondheidssysteem wel op zijn grenzen botst en het leven bijna is stilgevallen. Overleven voor sectoren die het hardst lijden onder de lock-downmaatregelen, zoals de horeca en de luchtvaart. Overleven voor werkgevers en werknemers, die elkaar moeten vinden rond thuiswerken en kinderopvang. En overleven op de beurzen, die sinds enkele weken met een zelden geziene rotvaart naar beneden duiken.
Dit is een medische noodtoestand die zal uitlopen op een economische crisis” hoogleraar economie Bernardo Bertoldi
Gevolgen indijken op alle fronten
Voor iedereen die ook maar iets kan doen om de impact van de coronacrisis in te perken, is het alle hens aan dek. In de eerste plaats zijn dat de ziekenhuizen. Voor hen is het cruciaal de piek in ziekenhuisopnames zo veel mogelijk te spreiden, om niet de stuiten op capaciteitsproblemen rond personeel, bedden, materiaal en financiële middelen. “De capaciteit zal tegen het einde van de week zeker toenemen”, stelt Marc Geboers van de ziekenhuiskoepel Zorgnet Icuro ( zie blz. 38) gerust.
Overheden brengen sociaaleconomische stabilisatoren in stelling. Die moeten de klap voor de werknemers en de bedrijven opvangen. Het gaat onder meer om tijdelijke werkloosheid en betalingsuitstel van belastingen en sociale bijdragen. Want, zoals topeconoom Eric Chaney ( zie blz. 18), zegt: “Het ergste wat nu kan gebeuren, is dat bedrijven failliet gaan omdat ze hun belastingen of schulden niet kunnen betalen.”
De Belgische federale regering brengt een noodbudget in stelling van 1 miljard euro. Andere Europese lidstaten doen hetzelfde. De gevolgen voor de nationale begrotingen zijn zorgen voor later ( zie blz. 30). De Europese Commissie heeft al laten weten bij haar begrotingscontrole geen rekening te zullen houden met alle budgettaire inspanningen van de lidstaten om de gevolgen van de coronacrisis te compenseren.
Daarnaast trekken de centrale banken alle monetaire beleidsregisters open om het geglobaliseerde financiële systeem draaiende te houden, en te vermijden dat een tekort aan krediet de economie lamlegt. De Europese Centrale Bank voorziet in goedkope leningen voor de banken die vooral aan kmo’s lenen en vergroot haar opkoopprogramma van obligaties.
Zwaarste slachtoffers
Momenteel is Italië het grootste Europese slachtoffer ( zie blz. 14). De situatie daar is een voorbode van wat de rest van het continent te wachten staat, als de lockdownmaatregelen niet worden opgevolgd. De Italiaanse ziekenhuizen kreunen onder de patiënten die intensieve zorg nodig hebben. Daarnaast dreigt de Italiaanse economie met meer dan 3 procent te krimpen, berekent de econoom Lorenzo Codogno. “Dat is een medische noodtoestand die zal uitlopen op een economische crisis. Maar een crisis brengt het beste van het Ita- liaanse DNA naar boven”, zegt hoog- leraar economie Bernardo Bertoldi hoopvol.
Italië is in een overlevingsmodus gegleden. Zo zal het ook de luchtvaart vergaan, als zwaarst getroffen sector. ” Survival of the fittest“, luidt de samenvatting van de transporteconoom Wouter Dewulf ( zie blz. 22). De schade lijkt nu al minstens even groot als tijdens de financiële crisis. Overheden zullen met staatssteun in de bres moeten springen. Ondanks de strenge Europese regels daarover, lijkt daar in de Europese Unie een consensus over te bestaan.
Ook in de banksector dreigt een waterval aan negatieve effecten het financiële systeem onder druk te zetten ( zie blz. 26). Sinds de bankencrisis zijn de bankbalansen en kapitaalbuffers beter bestand tegen een stootje, maar als bedrijven failliet gaan, zullen banken verliezen lijden op hun kredietportefeuilles. “Meer kredietverliezen is de logica zelve. Vooral omdat bepaalde sectoren veel zwaarder getroffen worden dan andere”, zegt ING-hoofdeconoom Peter Vanden Houte. De vraag is hoe groot die klap zal zijn en of de centrale banken voldoende instrumenten hebben om die negatieve kredietcascade terug te dringen. Alle centrale banken wereldwijd hebben de afgelopen weken alles uit de kast gehaald om de liquiditeit in het finan- ciële systeem en de kredietverstrekking in het bancaire systeem overeind te houden.
De aandelenbeurzen en de finan- ciële markten blijken evenmin immuun voor de coronacrisis. Sinds begin vorige week zijn de beurskoersen meer dan 20 procent gezakt. Sinds de piekkoersen van februari staan de meeste indexen al meer dan 30 procent lager. De Belgische pensioenspaarfondsen delen in die koersklappen, maar proberen de schade zo goed als mogelijk te beperken.
Hoewel de parallel dezer dagen vaak wordt getrokken, zijn we nu nog niet aan de verliezen van tijdens de financiële crisis in 2008. Toen zakten de beurzen in enkele maanden met meer dan 60 procent. Wel nieuw deze keer is de snelheid waarmee aandelenkoersen afgelopen week naar beneden doken. In een week kregen de Europese beleggers de slechtste twee beursdagen sinds decennia voorgeschoteld. Begin deze week tekende de Amerikaanse aandelenindex Dow Jones nog een dagverlies van 13 procent op.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier