‘Class actions’: zegen of vloek voor de consument?

Collectieve vorderingen (‘class actions’) zijn geschreven op maat van consumenten- en andere lobby’s, meent advocaat Luc Demeyere. Individuele schade-lijders zijn beter af met klassieke middelen, zoals de bemiddeling.

Deminor bundelt al in heel wat dossiers (zoals Lernout & Hauspie en de Nationale Bank) de krachten van schadelijders. In het najaar van 2006 kan er zo’n class action (via spaarverlies) starten voor een claim tegen geneesmiddelenfabrikant Merck. De inname van zijn geneesmiddel Vioxx zou immers tot het overlijden hebben geleid van sommige patiënten. De federale minister van Consumentenzaken Freya Van den Bossche (SP.A) werkt met haar collega van Justitie Laurette Onkelinx (PS) een wettelijke regeling uit die collectieve vorderingen voor consumentengeschillen mogelijk moet maken.

De International Chamber of Commerce is erg kritisch tegenover class actions, omdat deze praktijk kan leiden tot juridische chantage van bedrijven. Ook de juridische wereld reageert dikwijls kritisch. Luc Demeyere, partner en procesadvocaat bij Allen & Overy, vreest excessen.

TRENDS. Past een collectieve vordering binnen ons rechtssysteem?

LUC DEMEYERE (ALLEN & OVERY). “Een genuanceerd antwoord is noodzakelijk. We moeten Amerikaanse toestanden vermijden. Advocaten krijgen soms tot 40 % van de uitgesproken vergoedingen en niets als ze verliezen. De afwezigheid van een (Europees) stelsel van sociale zekerheid zet slachtoffers aan tot het voeren van een procedure. En de jury redeneert: wat zou ik graag ontvangen in deze situatie – en kent dus extreem hoge bedragen toe, die dan in beroep wel worden hervormd. Die combinatie van factoren leidt tot excessen.”

Sommige commentatoren beschouwen dit soort maatregelen als de eerste stap naar een ‘claimcultuur’, waarbij een onderneming voortdurend op zijn hoede moet zijn voor juridische aanvallen.

DEMEYERE. “Het kan de voorbode zijn. Een onderneming zal minder geneigd zijn te investeren als ze door dergelijke acties kan worden geschaad. Ik wil ook wijzen op een andere tendens, de mutualisering van de rechtshulp. Een verplichte, eventueel door de overheid gesteunde rechtsbijstandsverzekering ( nvdr – een idee van minister Onkelinx) zou ook elke financiële drempel tot Justitie wegnemen. Dat kan een resem processen, ook tegen ondernemingen, als gevolg hebben. Wie zoiets lanceert, moet zich de vraag stellen welke de voorspelbare ongewenste effecten kunnen zijn.”

Volgens de minister zijn collectieve vorderingen goed voor de consument.

DEMEYERE. “Denk aan het adagium Nul ne plaide par procureur ( nvdr – niemand kan zijn individuele belangen laten verdedigen door een zaakwaarnemer). Een partij die enkel en alleen zijn rechten moet verdedigen, bepaalt zijn eigen strategie in een conflict. De vertegenwoordiger van het collectief kan ook andere motieven hebben. Misschien zoekt de consumentenvereniging vooral publiciteit voor de eigen zaak en wordt de genoegdoening voor de schadelijder naar de achtergrond verschoven.”

U bent bemiddelaar. Is dat een betere manier om een conflict te beslechten?

DEMEYERE. “Met een class action beoog je publiciteit, terwijl bemiddeling door vertrouwelijkheid gekenmerkt wordt. De vrijwillige bemiddeling schorst de verjaringstermijn (gedurende één maand), wat positief kan zijn. Ik kan me voorstellen dat een onderneming liever in de luwte aan een oplossing werkt. Dan kan het resultaat voor de schadelijder beter zijn dan een na mediatiek proces, uitgelokt door een consumentenvereniging.”

H.B.