China is financieel geen witte ridder voor Rusland

Rusland kijkt naar China om opnieuw toegang te krijgen tot de financiële wereld, nu het uit het financiële systeem Swift is gegooid. Dat loopt niet van een leien dakje.

Nationalistisch geïnspireerde bloggers in China hebben een nieuw stokpaardje: wereldwijde betalingssystemen. De aanval van Vladimir Poetin op Oekraïne, gevolgd door de westerse sancties tegen Rusland, hebben de internauten ertoe aangezet de deugden op te hemelen van het Cross-Border Interbank Payment System (CIPS), waarmee Chinese banken wereldwijd betalingen in yuan overmaken en verrekenen. Sommigen hebben het expliciet gemunt op Swift, het in België gevestigde financiële berichtensysteem dat sinds kort Russische banken uitsluit van internationale betalingen. “Dat ding dat Swift heet, is niet te vertrouwen”, zegt een populaire blogger op Weibo, een Twitter-achtig platform.

Maar CIPS zal niet de wonderoplossing zijn waar de Chinese bloggers op hoopten. Buitenlandse banken die bij CIPS zijn aangesloten, werken nog steeds met Swift-berichten, merkt Edwin Lai van de Hong Kong University of Science and Technology op.

Maar China heeft andere mogelijkheden om Rusland uit zijn financiële ballingschap te halen. Twee van die mogelijkheden zijn legaal, één niet. Maar geen van de drie is in de verste verte een adequate vervanging van de banden met het westerse financiële systeem die Rusland is kwijtgeraakt.

Secundaire sancties

Ten eerste zijn er rechtstreekse banden tussen de centrale banken van beide landen, die geen Swift-berichten nodig hebben om transacties te verrichten. Rusland heeft voor ongeveer 90 miljard dollar deposito’s, hoofdzakelijk in yuan, bij de Chinese centrale bank. Het heeft ook een swapline-overeenkomst van 150 miljard yuan met China. Het kan die fondsen gebruiken om invoer uit China te financieren als de financieringsroutes in dollars geblokkeerd zijn, merken analisten van de investeringsbank Natixis op.

Maar die handel zal grotendeels in yuan verlopen, waardoor Rusland minder kan kopen. De Chinese regelgevers doen er alles aan om Amerikaanse secundaire sancties te vermijden. Primaire sancties zijn gericht tegen Russische instellingen en Amerikaanse bedrijven die met hen zaken doen. Secundaire sancties zijn er nog niet, maar zouden gericht zijn tegen derden buiten de Verenigde Staten die transacties verrichten met Russische bedrijven. Rusland toestaan om activa in yuan te verkopen om dollars te verwerven, gaat verder dan wat Chinese ambtenaren bereid zijn te doen voor hun vrienden in Moskou, meent het adviesbureau Rhodium.

UnionPay

Ten tweede zijn er de financiële netwerken die China gedurende tientallen jaren over de hele wereld heeft opgebouwd. Neem het web van staatsbanken die in commerciële hubs over de hele wereld zijn opgedoken. De Chinese financiële toezichthouder heeft weliswaar verklaard dat het land zich niet bij de westerse sancties zal aansluiten, maar de meeste van zijn grote banken zullen zich er wel aan houden, vooral die banken die het meest met het westerse financiële systeem te maken hebben en dochters in Amerika hebben. De vier grootste Chinese staatsbanken bijvoorbeeld hebben allemaal filialen in Moskou. Maar volgens de Federal Reserve hebben diezelfde vier ondernemingen ook kantoren in Amerika.

Die grote instellingen willen hoogstwaarschijnlijk geen risico lopen. Twee grote staatsbanken zijn volgens het nieuwsagentschap Bloomberg al gestopt met het uitgeven van kredietbrieven in dollar voor de aankoop van Russische grondstoffen, nadat de sancties werden uitgevaardigd. Volgens Neil Shearing van het adviesbureau Capital Economics is het behoud van een volledige toegang tot de mondiale financiële markten “waardevoller dan wat Rusland ook maar kan bieden”.

UnionPay, het Chinese staatsbedrijf voor bankkaarten, is wel van plan marktaandeel te winnen in Rusland na het vertrek van Visa en Mastercard, de Amerikaanse giganten in wereldwijde kaartbetalingen. Verschillende Russische banken hebben gezegd dat zij zullen overstappen op UnionPay.

Maar voor Russen in het buitenland is het probleem dat UnionPay, hoewel het in meer dan 180 landen actief is, in Amerika en Europa een marginale dienst is, zegt Jason Ekberg van het adviesbureau Oliver Wyman. UnionPay riskeert ook secundaire sancties door bepaalde soorten diensten aan te bieden aan geblokkeerde Russische banken.

Zwakker dan gehoopt

De laatste ontsnappingsroute loopt via banken die de sancties wel willen ontduiken. China heeft een lange geschiedenis van kleine banken die handel financieren met landen die het doelwit zijn van Amerika en de Verenigde Naties. Veel daarvan worden op heterdaad betrapt. In 2012 werd Bank of Kunlun getroffen door Amerikaanse sancties omdat ze voor 100 miljoen dollar betalingen had verricht met een Iraanse bank. Vijf jaar later beschuldigden de Amerikaanse toezichthouders Bank of Dandong van zakendoen met Noord-Korea. Sommige Chinese banken zullen misschien het risico met Rusland nemen, maar dat zullen dan wel kleine instellingen zijn die niet in staat zijn Rusland de grootschalige hulp te bieden die het nodig heeft.

De conclusie is dat de Chinees-Russische financiële banden zwakker zijn dan Rusland hoopt. De situatie zal waarschijnlijk vragen oproepen over de mate waarin China eigen wereldwijde financiële netwerken kan opbouwen. Voor CIPS zijn veel van de problemen duidelijk. Om de controle over de kapitaalstromen te behouden, heeft China het systeem niet rechtstreeks verbonden met buitenlandse banken buiten het Chinese vasteland. Het berichtensysteem van CIPS werkt alleen met Chinese banken. Om het systeem te verbeteren, moet China meer rechtstreekse banden met buitenlandse banken toestaan.

Het ontbreken van zulke koppelingen maakt het systeem moeilijker en minder aantrekkelijk voor buitenlandse financiële instellingen. CIPS verwerkt slechts 13.000 transacties per dag, wat overeenkomt met ongeveer 5 procent van de transacties die worden verwerkt door het Amerikaanse binnenlandse betalingssysteem, bekend als CHIPS.

De Chinese president Xi Jinping heeft Poetin ooit zijn “beste vriend” genoemd. Het conflict met Rusland legt een aantal van China’s financiële kwetsbaarheden bloot. Dat kan de relatie minder vriendschappelijk maken.