Chauffeur, lijfwacht & vertrouwensman

Chauffeur zijn van een bedrijfsleider, het is geen gewone job. Duizend-en-één zaken zijn van belang: rijvaardigheid, discretie, gemanierdheid, kennis van automechaniek, instaan voor de veiligheid van de werkgever… Rolls-Royce, Bentley en ook onze rijkswacht zetten kandidaat-chauffeurs een eindje op weg.

Crewe (Groot-Brittannië).

In de zakenwereld is de aanwezigheid van een bedrijfschauffeur veeleer afhankelijk van de bedrijfscultuur dan van het budget. Hier bestaan geen vaste regels. Er zijn jonge managers met chauffeur en wat oudere managers die zelf hun auto besturen en omgekeerd. De Managers van het Jaar die vorig jaar door de lezers van Trends en Trends Tendances werden verkozen – respectievelijk Stijn Bijnens (31 – Ubizen) en Pierre Olivier Beckers (38 – Delhaize ‘De Leeuw’) – zitten zelf achter het stuur van hun wagen. Rob Heyvaert (36 – Capco), daarentegen, verplaatst zich met een stijlvolle chauffeur. De eerste twee Managers van het Jaar in 1985, Albert Frère (74 – GBL) en John Cordier (58 – Telinfo) verplaatsen zich vandaag ook met een chauffeur, maar Cordier verduidelijkt dat hij vijftien jaar geleden zelf achter het stuur zat.

Wat de meeste zakenmannen wel delen, is de terughoudendheid als zij praten over hun verplaatsingen (al dan niet met chauffeur). Discretie en persoonlijke veiligheid staan voorop. Men wil criminelen niet op ideeën brengen en zijn chauffeur beschermen tegen al te ijverige Sherlock Holmesen op zoek naar kleine bedrijfsgeheimen of zelfs compromitterende feiten in de privé-sfeer. De chauffeur is inderdaad vaak getuige van belangrijke beslissingen of gesprekken. Soms is hij zelfs een vertrouweling. Discretie is dus uitermate belangrijk.

Na talloze pogingen bij verschillende zakenmensen was alleen Pierre Olivier Beckers bereid via zijn secretaresse enkele confidenties te doen. Voor Beckers is het feit dat hij zelf zijn wagen bestuurt (25.000 km/jaar) inderdaad een kwestie van bedrijfscultuur. Hij rijdt meer uit gewoonte dan dat het hem ontspant. Hij is redelijk technisch en kan zelf een lekke band vervangen. Ook de weg vinden zorgt voor weinig problemen: zijn auto heeft een navigatiesysteem. Over het algemeen voert Beckers geen onderhandelingen via de telefoon tijdens het rijden. Hij geeft wel toe dat een chauffeur hem soms tijd zou besparen, maar een chauffeur hebben om op te vallen interesseert hem helemaal niet en etiquette is aan hem niet besteed. “In het leven zijn er belangrijkere zaken,” vindt hij.

Wij hebben weinig zakenmensen bereid gevonden om over hun chauffeur te praten. Evenmin wilden zij hun chauffeur aan het woord laten. Toch zijn wij erin geslaagd in contact te komen met de sympathieke Raymond Peeters, sinds vijftien jaar chauffeur van Cordier. Hij vertelt ons een en ander over de relatie tussen de zakenman en zijn chauffeur.

Geen toegevingen inzake discretie

De twee mannen noemen elkaar bij de voornaam. Raymond kent alles van auto’s, omdat hij een diploma van mecanicien heeft. Elke maand besteedt hij een volledige dag aan vervolmakingscursussen. Voor Raymond kan een werkdag zeventien uur duren. Ooit moest hij zelfs eens elf uur wachten voor ‘John’ weer in de BMW 750 stapte. Over het algemeen praat Cordier met zijn chauffeur en is Raymond vaak een van de eersten die weet welke grote contracten zijn baas heeft ondertekend. Af en toe probeert men wel eens Raymond uit te horen over zijn baas, vooral nadat die in het voetbalwereldje verzeild was geraakt. “Zeg Raymond, weet jij niet hoe dat zit met die transfer?” Nooit heeft Raymond iets losgelaten: “Een chauffeur doet geen enkele toegeving op het vlak van discretie”. Hoewel Raymond nooit een kepie draagt, zorgt hij er wel voor altijd gekleed te zijn in een grijs of blauw pak met wit hemd en een sobere das. “Dat is toch al veel beter dan de jeans van de chauffeur van Dehaene,” aldus de plichtsbewuste chauffeur.

Chauffeurs van politici uit partijen zoals de VLD of de CVP zijn gegroepeerd in verenigingen die zelfs een jaarlijks bal organiseren. “Chauffeurs van zakenmensen hebben zich nooit in die mate georganiseerd,” zegt Raymond Peeters. “Omdat we niet in een vereniging zitten, is het moeilijk een idee te hebben van hoeveel chauffeurs er in ons land voor een baas rijden.” Het Nationaal Instituut voor de Statistiek ( NIS) biedt evenmin uitkomst; het vermeldt alleen 59,9% chauffeurs van personenwagens en 5,7% passagiers voor dagelijkse professionele verplaatsingen.

Het beroep van chauffeur bestaat al ruim een eeuw. In de literatuur vonden wij weinig gegevens terug over de historiek van dit beroep. Toen de auto aan het eind van de 19de eeuw in de plaats kwam van de paardenkoets en de chauffeur de koetsier verving, heeft hij gaandeweg nieuwe vaardigheden moeten aanleren. Zo moet een chauffeur nu zijn weg kunnen vinden in het steeds drukker wordende verkeer; hij moet veilig kunnen rijden en op de hoogte zijn van alle mogelijke knoppen op zijn instrumentenbord; hij moet een lekke band kunnen vervangen en een technisch defect kunnen herstellen; hij moet anticiperen op de wensen van zijn passagier en instaan voor zijn persoonlijke veiligheid.

Omdat het beroep toch vrij nieuw is, evolueert het voortdurend. In het begin van deze eeuw waren chauffeurs vaak huisbedienden die een nieuwe functie kregen. Vandaag cumuleren chauffeurs hun functie veelal met die van lijfwacht. Een goed chauffeur moet in ieder geval over meer kwaliteiten beschikken dan wat men vandaag in de rijschool leert. De achterbank van een dienstwagen wordt tegenwoordig gebruikt als kantooromgeving, leessalon of slaapplaats. Dus moet de moderne chauffeur in staat zijn in te spelen op de wensen van zijn baas.

Een opleiding bij de rijkswacht

Sommige bazen geven zelf de gewenste opleiding aan hun chauffeur. Anderen sturen hun chauffeur naar Crewe om er de cursus van Rolls-Royce en Bentley te volgen of nog naar Londen naar de zeer selecte British Chauffeur Guild, die instaat voor de belangen en de faam van het beroep. Nog anderen doen hun chauffeurs stage lopen in een van de rijscholen van het land. Een Belgisch zakenman heeft zelfs van de rijkswacht gedaan gekregen dat zijn chauffeur daar de rijlessen en de Diane-veiligheidscursus mocht volgen.

De chauffeur van een belangrijke zakenman of -vrouw moet inderdaad kunnen instaan voor de veiligheid van zijn passagier. Ook al is de situatie bij ons niet zo gevaarlijk als bijvoorbeeld in Spanje of in Latijns-Amerika, toch kunnen vluchttechnieken, leren offensief of defensief rijden nuttige vaardigheden zijn. Het verschil is groot tussen kunnen rijden en zijn wagen volledig onder controle hebben.

We zaten naast instructeur Danny Janssens van het Centrum voor Rijvervolmaking van de rijkswacht in Berg. Een paar hectische maar (uiteindelijk) geruststellende minuten volstonden om ons te overtuigen. Tegen eender welke snelheid en op welke ondergrond ook heeft hij de volledige controle over zijn voertuig en stuurt het in de richting die hij wil. Gecontroleerd slippen, vluchttechnieken, rijden tegen hoge snelheid, rijden met gepantserde voertuigen, met terreinwagens, begeleiden van ambassadevoertuigen of voertuigen die geld transporteren: het zijn allemaal technieken die men in Berg aanleert.

In principe zijn er alleen rijkswachters toegelaten, maar na aanvraag bij de Algemene Directie van de rijkswacht, werden ook chauffeurs van de Navo, de politie, de Staatsveiligheid en zelfs één burger – een chauffeur van een Vlaams zakenman die indertijd bang was voor de CCC – toegelaten tot de opleiding in Berg.

Het spreekt voor zich dat men van onbesproken gedrag moet zijn. Het zou te makkelijk zijn eerst de lessen bij de rijkswacht te volgen en daarna de onderwereld in te duiken om zo makkelijker te ontkomen bij een achtervolging. In dit verband vermeldt Janssens dat er al leden infiltreerden in criminele milieus in Duitsland.

Rijkswachtadjudant Willy Meirens is erg trots op zijn school die zeven instructeurs telt. “Hier wordt de beste opleiding gegeven die er te vinden is,” zegt hij.

Instructeur Janssens, die ook les geeft in een van de vijf particuliere scholen van ons land, verklaart: “Veiligheid is iets dat men niet ziet en dus slecht verkoopt. Men beseft maar al te weinig hoe belangrijk het is zijn voertuig in alle omstandigheden te kunnen beheersen, in een scherpe bocht of bij bruusk remmen. We zwijgen dan nog over de capaciteiten om bepaalde situaties te analyseren.”

Janssens geeft graag nog een paar tips voor chauffeurs en hun vip-passagier: “In geval van agressie of bij een ongeval moeten chauffeur en vip samen een team vormen en handelen volgens een vooraf afgesproken scenario. De auto moet vergrendeld zijn; de chauffeur moet bij stilstand altijd zijn vip in de gaten houden; hij moet vermijden op de derde rijstrook te rijden omdat een ongeval in de andere rijrichting brokken kan veroorzaken op die rijstrook; het is ook erg belangrijk altijd te blijven rijden, ook al is dat slechts met een snelheid van 5 km/uur; ten slotte moet de chauffeur er altijd voor zorgen dat er rond de wagen voldoende ruimte blijft, zodat hij de limousine altijd in veiligheid kan brengen.”

Een weekje bij Rolls-Royce

Wat de etiquette betreft – een even belangrijk onderdeel van de opleiding tot chauffeur – bieden Rolls-Royce en Bentley een weekopleiding aan in de buurt van Manchester en Liverpool. Kostprijs: 66.000 frank voor de lessen en 17.500 frank voor logies (excl. BTW). Opgelet: niet iedereen slaagt! Indien men zakt voor het eindexamen, kan men zijn geld niet terugvragen. Wie slaagt, bewijst daarmee dat hij over voldoende technische bagage beschikt om een reis voor te bereiden en tot een goed eind te brengen; dat hij in staat is in alle omstandigheden en op elke ondergrond met het voertuig te rijden, zonder de passagier door elkaar te schudden, dat hij de regels van de etiquette beheerst… Bijna 500 mensen hebben de voorbije tien jaar in Crewe de lessen gevolgd, waaronder zeven Belgen. In totaal slechts zeven vrouwen. Een Schotse eigenaar van een Rolls-Royce heeft zichzelf met een opleiding verwend voor zijn 90ste verjaardag.

De opleidingsweek start op maandag om 10.00 uur. Er zijn maximaal zes cursisten. Robert Lyell, hoofd van de School of Instruction en Steve Tomlinson, instructeur, gevormd aan de rijschool van de Britse politie, onthalen de aspirant-chauffeurs. Hier praat men alleen over Chauffeur en Sir (een uitzonderlijke keer over Madam). Het gaat er allemaal vrij ceremonieel aan toe. De chauffeur begroet zijn baas met ‘Sir’ en geeft hem zeker geen hand, tenzij de baas zelf zijn hand uitsteekt. Voorts neemt de chauffeur een zwijgzame houding aan. De chauffeur opent het portier dat toegang verleent tot de vip-plaats achteraan, altijd schuin diagonaal achter de chauffeur. Indien de Sir een dame is, biedt de chauffeur zijn arm aan om haar bij het instappen te begeleiden en vermijdt daarbij naar haar benen te kijken, reikt de veiligheidsgordel aan en sluit vervolgens het portier.

De chauffeur controleert na een tijdje of Sir de binnentemperatuur wel aangenaam vindt. Zodra Sir de wens uit om muziek te beluisteren, zet de chauffeur het geliefkoosde radioprogramma of de favoriete cd van Sir op. Het spreekt voor zich dat de blik van de chauffeur nooit die van Sir zal kruisen in de achteruitkijkspiegel. Sir mag nooit het gevoel krijgen dat men hem in de gaten houdt.

Indien Sir ooit vertrouwelijke zaken zegt in de wagen, dan zullen die de wagen nooit verlaten. Het is voorts evident dat een chauffeur nooit rookt in de wagen. Tijdens het wachten wordt de wagen netjes gepoetst, meer bepaald de binnenkant, de lichten en de ramen. Indien de chauffeur op dat moment een sigaretje wil roken, zal hij zijn jasje uittrekken zodat er absoluut geen geurhinder voor Sir ontstaat.

Een scheerapparaat bij de hand

Volgens Tomlinson verdient een Brits chauffeur tussen 665.000 frank en 1 miljoen frank per jaar. Wie bovendien instaat voor de veiligheid van Sir, kan tot 2 miljoen frank op jaarbasis ontvangen.

Voor dat salaris verwacht Sir van zijn chauffeur dat hij zich elke dag wast ( no kidding), dat hij een voldoende krachtige deodorant gebruikt, dat hij elke dag andere kleren draagt (ja, soms dat hij tweemaal per dag van kleren wisselt), dat hij een scheerapparaat bij zich heeft wanneer het een extra lange dag dreigt te worden…

Behalve lessen in etiquette biedt Rolls-Royce ook cursussen aan over het onderhoud en de technische aspecten van de wagen en over veiligheid en rijvaardigheid.

Het is een vrij indrukwekkend gezicht wanneer men iemand met een voertuig dat ettelijke miljoenen kost en een gewicht heeft van meer dan twee ton, tussen houten paaltjes ziet slalommen, om te vertrekken vanuit een fictieve garage (niet meer dan tien centimeter speling aan de achterzijde en aan beide zijkanten van de wagen) naar een andere fictieve garage. En daarna hetzelfde manoeuvre nogmaals in achteruit!

Voor de rijvaardigheidsoefeningen wordt het ingenieuze skid-pansysteem gebruikt. Het voertuig hier heeft er al aardig wat kilometers op zitten. Om elke mogelijke ondergrond na te bootsen, worden de voorste en achterste as van de wagen verbonden met een soort brug, waarmee de wielen van de wagen geleidelijk kunnen worden opgetild, zodat ze minder op de weg kleven. De brug zelf rust op vier vrijdraaiende wielen waarmee min of meer (of helemaal niet) gecontroleerde slippartijen kunnen worden uitgevoerd. Op het oefenterrein komt er met dit systeem dus helemaal geen regen, slijk, ijzel of sneeuw aan te pas. Ideaal is wanneer Sir in een reële situatie niets opmerkt. Zo zacht moet de chauffeur in staat zijn te rijden.

Chauffeur zijn betekent vakmanschap. Het is een beroep dat moeilijker is dan men zich over het algemeen voorstelt.

Rolls-Royce Motor Cars Limited School of Instruction – Crewe – Cheshire CW1 3PL, Groot-Brittannië, Tel. +44-1-270-53 54 08, e-mail: emma.dentith@rrmc.co.uk

SERGE VANMAERCKE