Chaos en rumoer

Joost Zwagerman slaagde voor een examen waarvoor al vele Groten zakten : hij componeerde een postmoderne spielerei die geen jota verveelt, ook inhoudelijk blijft sprankelen en finaal zelfs een geestige roman oplevert.

Met Chaos en Rumoer verrast Joost Zwagerman op meer dan één domein. Met zijn vorige romans vertolkte hij de tijdgeest. Als een Tom Wolfe van de grachtengordel, zij het wat amechtiger, zette hij enkele milieus in hun blootje en orchestreerde en passant de mars van de hedendaagse gedachten en attitudes. Hij deed dat met fotografische precisie, in constructies met weinig krullen en een register dat vooral helderheid bood. Denk maar aan Gimmick ! (1989) in de Nederlandse kunstwereld en Vals licht (1991) in de Amsterdamse prostitutie.

In Chaos en Rumoer daarentegen kiest Zwagerman met een aan arrogantie grenzende heldenmoed voor adembenemend bochtenwerk en een structuur die op de duur van spiegel naar spiegel huppelt. Beduusd vraag je je af waar de verteller eindigt en waar de alter ego’s beginnen ?

Aanvankelijk heb je nog enig houvast. De schrijver Otto Vallei, die net als Zwagerman 33 is, kampt met een writer’s block. Hij wordt dan maar presentator van het culturele (lees : nauwelijks beluisterde) radioprogramma Chaos en Rumoer. Kort nadien maakt de goed gebekte succesauteur Eddy Waterland furore met een roman over een schrijver die niet tot schrijven komt. Otto denkt er zichzelf in te herkennen en reageert geschokt. Tot daar blijft de structuur nog braaf en voorspelbaar. Dat wordt anders als Otto al lezend zijn eigen gedachten van dat moment al in het boek van Waterland terugvindt. Alsof hij niet langer lezer, maar personage geworden is. Wie spiegelt nu wie en wie heeft de pen in de hand ?

Ook al vermeit Zwagerman zich in het structurele spel, hij laat zijn rake reportage-elan niet los. Deze keer focust hij op het radiomaken, de blitze omroepwereld en de schrijversscène aan de Amsterdamse grachtengordel. Hier en daar lijkt Zwagerman gniffelend een bekend auteur te portretteren, maar telkens het beeld te scherp wordt, stuurt hij de lezer een andere richting op. Al is zijn vroegere uitgever Martin Ros onmiskenbaar aanwezig. Kortom, Chaos en Rumoer laat zich op verschillende niveaus lezen, van een satirische Namen Raden tot de filosofische vragen die in de structuur sluimeren. Het bevalt steeds. Arbeiderspers, 248 blz., 699 fr. .Er komt nog meer literair nieuws aangewaaid van over de Moerdijk. In de schaduw van Zijne Majesteit Harry Mulisch die 70 kaarsen uitblaast, viert Heere Heeresma zijn 65ste verjaardag. Ter gelegenheid verschijnen zijn romans in één band onder de titel Helemaal Heeresma. Een bonte waaier van genrestukken, soms buitengewoon sterk, soms lauw. De pornopersiflages als De hete ijssalon ontbreken. Anthos, 635 blz. tot .

LUC DE DECKER