CASUAL LOOK USA. Winners zonder das

In meer en meer Amerikaanse bedrijven opteert men voor ongedwongen kleding op kantoor. Hiermee komt men tegemoet aan de desiderata van het personeel… dat anderzijds ook steeds harder moet werken. Maar wat wèl toegelaten is en wat niet, is niet gemakkelijk vast te leggen.

CATHERINE ANTOINE

Het geldt wellicht in de eerste plaats voor de heren. Het onafscheidelijke pak-met-hemd-en-das wordt aan de mottebollen toevertrouwd en polo’s, hemden met open kraag, jeans en sneakers, kaki linnen broeken, T-shirt en mocassins doen hun intrede in de Amerikaanse kantoren. De nieuwe look is resoluut casual, wat niet staat voor relax en slordig, wel voor natuurlijk en energiek. Hemd zonder das betekent dat iemand urenlang bezig is en een katoenen broek zit gemakkelijker, zodat hij kreatiever is en dus onveranderlijk een winner.

Wie nog niet overtuigd is, neme een kijkje bij IBM. Ook in het hoofdkantoor mogen de bedienden sedert enkele maanden het blauwe pak met hemd en das als het ware het uniform van Big Blue in de kast laten. “In feite hebben we nooit vestimentaire regels opgelegd, maar we dachten dat een lossere stijl bevorderlijk zou zijn voor de sfeer op het werk”, verklaart pr-manager Tom Beermann.

Een ware revolutie.

In meer dan de helft van de Amerikaanse kantoren mogen de bedienden minstens één dag per week meestal de vrijdag in ‘casual outfit’ op het werk verschijnen. Ook de grote banken en de CIA doen mee. In 27 procent van de gevallen wordt die politiek al meer dan tien jaar gevoerd. Die statistieken kwamen aan het licht tijdens een enquête van Levi Strauss dat wilde weten waarom hun jeans alsmaar aan populariteit winnen. De zogenaamd burgerlijke kleding scoort bijster slecht en pakken verkopen veel minder goed dan in het verleden. In 1994 werden in de Verenigde Staten 13 miljoen pakken verkocht, tegen 14,6 miljoen in 1989. De omzet van jeans daarentegen steeg met 10 procent tussen 1991 en 1992. Vermits de Amerikanen de neiging hebben om snel aan te dikken, bestaat er veel kans dat het driedelig pak te klein is geworden voor de zakenman en dat hij er ook geen meer koopt. Waar is de tijd dat de Amerikaanse bedienden de best-seller Dress for Success verslonden, waarin uiteengezet werd “hoe u meer kon verdienen, stijgen op de sociale ladder, vrienden maken en vermijden dat uw vrouw u in kleren stak die uw carrière konden breken”. In die tijd betekende pak-met-das konformiteit, hiërarchie en traditie. Waarden die tegenwoordig terecht beschouwd worden als antiproduktief, nu de ondernemingen individuele verantwoordelijkheid en kreativiteit eisen van hun werknemers.

Een frisse wind.

Zoals wel meer gebeurt, zette Californië de toon. In dit zonovergoten land worden de meest populaire televisie-uitzendingen gemaakt in studio’s waar de werknemers als het ware in vakantiekleding komen werken. En het is precies daar waar het imago van suksesvol Amerika dat van de grote poenscheppers gecreëerd wordt. Toen briljante kineasten als Jeffrey Katzenberg, Steven Spielberg en David Geffen in oktober 1994 een perskonferentie gaven om de oprichting van een nieuwe studio aan te kondigen, deelden ze met z’n drieën één das… Spielberg verscheen in een verfrommeld ruitjeshemd. Onder de open kraag was een wit T-shirt zichtbaar. Alsof hij wou duidelijk maken dat hij het veel te druk had om er netjes uit te zien. Want wie zich relax kleedt, doet dat niet alleen om met bepaalde tradities te breken maar ook om meer en langer te kunnen werken.

“Hoe komfortabeler de werknemer zich voelt, hoe gelukkiger hij is, en bijgevolg hoe produktiever”, verklaart Dominique Isbecque van Look Consulting International in New York. Al voegt hij er meteen aan toe dat die teorie niet wetenschappelijk bewezen is. De jonge wolven in de computerbusiness nog zo’n domein waar The American Dream (af en toe) werkelijkheid wordt zijn er als de kippen bij om een en ander in praktijk te brengen. Bij Microsoft bijvoorbeeld is vestimentaire elegantie totaal onbekend. “We moedigen de mensen aan zich zo relax mogelijk te kleden, met het oog op een maximale produktiviteit”, wordt ons verteld.

Wie heeft Bill Gates ooit gezien met een das ? Sedert president Bill Clinton er niet voor terugschrikt zich in zomerse short te laten fotograferen in een overigens weinig flatterende pose laat heel Amerika zich gaan.

Verwarring.

Vergis u niet. Er is wel degelijk een grens tussen ongedwongenheid en slordigheid. Zonder het te weten, overschrijden sommigen die grens, een fenomeen dat sociologen zorgen baart. “Worden wij een natie van clochards ? “, vroeg het weekblad Newsweek zich af in februari jongstleden. De reportage werd geïllustreerd met archieffoto’s van Amerikanen die de zondagse voet- of basketbalwedstrijd bijwoonden in hemd-en-das. Nu weet men zelfs niet meer wat op kantoor gedragen.

“Door die nieuwe mode weet men helemaal niet meer wat past en wat niet”, merkt Dominique Isbecque droogjes op. Wie het niet meer ziet zitten, kan natuurlijk altijd gratis telefoneren naar Dockers om duidelijkheid te krijgen in bepaalde nuances. Of een kijkje gaan nemen in de grootwarenhuizen, die natuurlijk niet stilzaten en als de bliksem op die nieuwe trend inpikten. Bij Woodward and Lothrop vindt men in de afdeling Casual Friday ecru pantalons, streepjeshemden in asblauwe tinten met bijpassende pulls in een iets donkerder blauw. Maar wie het blauwe uniform-met-das vervangt door een ander, elegant maar relax, hangt nog steeds vast aan conformisme en al even sterk aan het signaal van rijkdom dat kleren toch uitstralen.

In feite komt Amerika op dat domein vrij aarzelend uit de hoek. De bedrijfsleiders die het ook al lang niet meer weten doen een beroep op adviesbureaus die de jongste tijd natuurlijk gouden zaken doen. Daardoor is de omzet van Look Consulting International in twee jaar tijd met 20 procent gestegen.

Een vrij ingewikkeld probleem, dat wel. De vestimentaire tips worden door de werknemers vaak als kritiek beschouwd, ook al waren ze niet zo bedoeld. Dominique Isbecque : “Als een bedrijf kiest voor een ontspannen outfit, dan roept dat meteen reakties op als “kom ik er dan zo slecht voor ? ” Net zoals voor elke management-strategie moet men ook hier omzichtig tewerkgaan. “Uitleggen wat mag en wat niet mag. Geen sandalen, gescheurde jeans of joggings bijvoorbeeld. Liever een rolkraag onder een jasje, cardigans en gabardines. Niet gemakkelijk dus om de juiste criteria vast te leggen. De trend is nog vrij recent en dus weet niemand precies waaraan en waaraf. Het volgend seizoen wordt een en ander wellicht wat duidelijker”, meent deze specialiste inzake ‘image and success building’.

Spanning door ontspanning.

Uiteindelijk zorgt ontspannen kleding dus nog voor genoeg spanning. Ze is niet alleen (even) duur want je gaat niet naar het werk in het plunje waarmee je gras maait en je moet nu ook vrijdagse kleding in je kast hebben maar ze houdt bovendien risico’s in voor firma’s met veel externe kontakten. Zo is het niet aangewezen met tennisschoenen op een internationale meeting te verschijnen. De buitenlandse partners zijn niet noodzakelijk op de hoogte van de jongste Amerikaanse trends. Het ongenoegen wordt dan ook al voelbaar en The Wall Street Journal staat achter bedienden die liever met hemd-en-das komen werken “omdat dat geen problemen schept”.

En zo is de cirkel rond, denkt men. Lands End, het grootste postorderbedrijf, dat groot geworden is met de verkoop van vrijetijdskleding, evolueert in omgekeerde richting en heeft nu meer klassieke kleding pantalons en bijpassende jasjes in zijn catalogus opgenomen. Eén jas met drie geassorteerde pantalons bijvoorbeeld. Plaats voor fantazie is er wel, maar toch blijven elegantie en goede smaak gevrijwaard. Een polo van Ralph Lauren relax-maar-sjiek lijkt de ideale basisoutfit voor de nieuwe sfeer op het werk. Voor de winterkollektie zijn de klassieke pakken terug van weggeweest. “Mijnheer Lauren is ervan overtuigd dat er nog mensen zijn die deftig en elegant gekleed willen gaan werken”, verklaart zijn persattaché.

Wie desondanks ten tonele wil verschijnen als een rebelse tiener, zal dan ook als dusdanig gekatalogeerd worden.

Bill Clinton, gangmaker van een nieuwe modetrend.

Uit ‘A guide to Casual Businesswear’ van Levi’s. Casual staat niet voor relax en slordig, wel voor natuurlijk en energiek.

Hoe komfortabeler de werknemer zich voelt, hoe produktiever hij is.