Ça passe ou ça casse

“Hij is beleefd, vriendelijk, maar weet verdraaid goed waar hij naartoe wil. In de stijl van ‘ça passe ou ça casse’. Die vastberadenheid werkt nogal ontmoedigend op zijn tegenstanders. Te meer omdat hij achter zich die enorme oorlogsmachine heeft, genaamd Carrefour.” Zo typeert Luc Vandevelde, de Belgische topman van het Britse Marks & Spencer, de Fransman Daniel Bernard, président-directeur général van de distributiegroep Carrefour, die eergisteren bekendmaakte de Belgische super- en hypermarktgroep GB volledig over te nemen (zie blz. 15).

Vandevelde kent Bernard goed. In de zomer van vorig jaar – Vandevelde was toen nog de nummer twee bij die andere Franse distributeur Promodès – werkte hij met Bernard de overname van Promodès door Carrefour uit. Daardoor belandde ook de participatie van 27,5% die Promodès begin 1998 in GB had genomen, bij Carrefour. Promodès had al een scenario om tegen 2003 51% in GB te verwerven. Met Carrefour, dat niet van minderheidsparticipaties houdt, kon dat alleen maar sneller gaan. Het resultaat is vandaag bekend: Carrefour verwerft de 72,5% van GB die nog in handen was van GIB Group, en betaalt daarvoor 27 miljard frank.

De 53-jarige Daniel Bernard is zeker niet de meest gemediatiseerde Franse patroon. Hij is van nature veeleer discreet en antimondain. Hij mijdt de Parijse recepties en verplichtingen. Wel werd hij in oktober 1995 door Le Nouvel Economiste tot Manager van het Jaar gekroond. Het blad loofde de strategie van Bernard om met zijn groep resoluut de kaart van de internationalisering te trekken. Toen de Amerikaanse wereldleider Wal-Mart enkele jaren later zijn tentakels naar Europa strekte, moet Bernard een koude rilling gevoeld hebben. Wal-Mart zette hier voet aan wal met acquisities in Duitsland ( Wertkauf, InterSpar) en Groot-Brittannië ( Asda). Het benaderde Franse spelers zoals Auchan met overnamevoorstellen, en werd ook in staat geacht om middels een openbaar bod het beursgenoteerde Carrefour in te palmen. De referentie-aandeelhouders daarvan, de families Fournier en Deforrey, controleerden amper 14,3%. Zo’n bod zou Daniel Bernard, na zeven succesvolle jaren aan het hoofd van de grootste Franse distributiegroep, echter als een persoonlijke mislukking aangevoeld hebben. De overname van Promodès in augustus 1999 was in die zin een defensieve zet: ze maakte de gefuseerde groep veel zwaarder om te verteren voor de mastodont uit Bentonville, Arkansas. Tegelijk versterkte ze nog de internationale aanwezigheid van Carrefour, dat nu de wereldwijde nummer twee is in de sector. Wal-Mart is met zijn 165 miljard dollar omzet wel enkele malen groter dan Carrefour, dat goed is voor 340 miljard Franse frank, maar de Franse groep is zonder twijfel de meest internationale speler in de distributie. Hij is aanwezig in 27 landen, en met een duidelijke voorsprong op Wal-Mart in Zuid-Amerika, in Azië en uiteraard in Europa.

De aandeelhouders van Carrefour haalden Daniel Bernard in 1992 weg bij het Duitse Metro, destijds de grootste retailgroep in Europa. Bernard was er als nummer twee de gedoodverfde opvolger voor big boss Erwin Conradi. Velen waren dan ook verbaasd toen de in Frankrijk weinig bekende Bernard bij hypermarktketen Carrefour de touwtjes overnam van Michel Bon, de huidige topman van France Telecom. Meteen rezen bij analisten ook vermoedens dat hij eigenlijk ‘de man van Metro’ was die de details kwam regelen voor een toekomstige fusie van beide groepen. De geschiedenis van de voorbije acht jaar heeft getoond dat zo’n fusie niet aan de orde was.

Daniel Bernard was en is een man van het terrein en een doorduwer. Zijn grote troef is dat hij zijn carrière goeddeels tussen de winkelrekken heeft opgebouwd, terwijl andere Franse managers hun strepen plegen te verdienen in de wereld van de financiën. Deze zoon van een spoorbediende uit het Noord-Franse Cateau-Cambresis haalde in 1969 z’n diploma in de Hautes Etudes Commerciales, stapte enkele jaren de consultancy in, maar koos dan voor het terrein en voor de distributie. Zo ging hij in 1975 aan de slag bij de regionale speler La Ruche Picarde uit Amiens, om er vierklauwens de ladder te beklimmen, van rayonchef tot directeur van de hypermarktdivisie.

In 1981 stapte hij over naar Metro om er de leiding van de activiteiten in Frankrijk te nemen. Hij diversifieerde, stuurde de grossier het pad op van de horecazaken en andere KMO’s als klanten, en werd daardoor op het Duitse hoofdkwartier spoedig erkend als een van de briljante elementen in de groep. Zo kreeg hij in 1989 een zitje in het directiecomité van Metro, en de verantwoordelijkheid over de internationale activiteiten.

In 1992 – in volle consumptiecrisis – werd hij daar weggekocht door Carrefour, dat zijn winstcijfers een vrije val zag maken. Bernard besliste om de boeg naar het buitenland te keren. Eerst werd Zuid-Europa aangepakt, later stuurde hij zijn troepen onder meer naar Taiwan, Latijns-Amerika en China. En voor 2001 staat ook Japan op het programma, met de opening van drie hypermarkten.

Enige minpunt op het palmares: de beoordelingsfout bij zijn poging om een meerderheidsbelang in de Cora-groep te verwerven. In december 1996 verwierf hij daar van dissidente aandeelhouders 42,3 procent van het kapitaal, maar verder kwam hij niet. De felle strijd met Cora-topman Philippe Bouriez is in juridische procedures uitgemond. Als die eenmaal zijn uitgeklaard, wil Carrefour zijn participatie te koop stellen, maar de mislukte raid zal de Franse groep dan wel meer dan 3 miljard Franse frank hebben gekost.

raf pauwels jean-michel lalieu