Burgemeesters zijn geen elektriciens

Beste gemeenten, bestuur goed en verkoop uw Electrabel-aandelen aan Gérard Mestrallet. Het is niet de taak van Wuustwezel, Edegem, Mons, Gent of Antwerpen om grootaandeelhouder te zijn van Electrabel of Suez. Of willen de burgemeesters het belastinggeld van hun burgers blijven investeren in het soms risicovolle en wankele businessplan van een Franse industrieel?

CD&V-politicus Etienne Schouppe droomt als hij meent Electrabel te verankeren met het belang van 4,65 % dat de gemeenten in Electrabel hebben. Dat belang levert 0,0 % inspraak op. PS-voorzitter Elio Di Rupo speelt grootkapitalist als hij de Waalse gemeenten wil laten participeren in Suez. Moet de schepen van Financiën van Mons straks Suez’ waterbusiness in Buenos Aires auditen?

Deze publiek-private verwevenheid houdt de deur open voor handjeklap en onfrisse constructies, en kneedt bevoorrechte zakenrelaties op plaatsen waar onafhankelijkheid en onpartijdigheid de norm moeten zijn. De entente tussen Electrabel en de gemeenten bijvoorbeeld, een huwelijk dat vooral in de gemengde intercommunales bezegeld en geconsumeerd werd, heeft jarenlang veel te vette dividenden afgetapt van de energiemarkt, en dat ten koste van de energieverbruiker.

De vrijmaking van de energiemarkt, met nieuwe regelgeving en nieuwe regulatoren, heeft de stal al deels opgekuist, maar de verwevenheid tussen de gemeenten en Electrabel is nog te innig en te marktverstorend. Electrabel Netten Vlaanderen (ENV) bijvoorbeeld, een volle dochter van Electrabel, doet voor de intercommunales het beheer en onderhoud van de distributienetten zonder dat daar een openbare aanbesteding aan te pas komt. Wettelijk hoeft dat ook niet, omdat ENV ooit één aandeel heeft gekregen in de gemengde intercommunales – als onderdeel van de historische deal waarbij de gemeenten hun belang in Electrabel mochten kopen. Dankzij dat aandeel kunnen de intercommunales de onderhoudscontracten zomaar toewijzen aan ENV, dat vorig jaar een omzet van 800 miljoen euro boekte en ongeveer 3000 mensen tewerkstelt.

Als een gemeente of intercommunale een lamp wil vervangen, moet ze een openbare aanbesteding uitschrijven, maar de honderden miljoen euro onderhoud aan de elektriciteitsnetten gaan geheel wettelijk automatisch naar Electrabel. Dit is een Belgische staatsgarantie voor een deel van de inkomsten van Suez. Nieuwe regelgeving is hier op zijn plaats.

Misschien zou ENV die contracten ook wel via de weg van een openbare aanbesteding binnenhalen, omdat ze historisch gezien de knowhow in huis heeft. De huidige juridische constructies schrikken echter nieuwe marktspelers af en dat is net het trauma van de vrijmaking van de Belgische energiemarkten. De dominantie van Electrabel op zich is genoeg om de dominantie te bestendigen.

De gemeenten denken op dit ogenblik na over het bod van Mestrallet. Is het alleen om een hogere prijs te bedingen? Prima, het is een lovenswaardige strategie om het onderste uit de kan te halen. Als er een voordeel is aan de jarenlange samenwerking tussen de gemeenten en Electrabel, is het wel dat de gemeenten weten wat hun partner waard is. Mestrallet zal met een hoger bod over de brug moeten komen.

Daan Killemaes