Broeierig Iers

Al met “De slagersjongen” bewees de inmiddels 40-jarige Ier Patrick McCabe dat hij meesterlijk de onderhuidse spanning kan laten sudderen tot de druk hartverscheurend voelbaar wordt. Met “De dodenklas” drenkt hij dat procédé nog dieper in het hedendaagse Ierse dilemma.

Wanneer de mist loom uiteenrafelt, ontvouwt zich een diep, groen gestold idyllisch landschap. Met zijn dramatisch uitspansel lijkt het meer op een sereen olieverfschilderij van traditionalist Nathaniel Hone dan op een Europees ansicht anno 1996. Alleen het sombere silhouet van een romaanse woontoren vormt een onheilspellend trait-d’union tussen het rustgevende land en de explosieve, teatrale Ierse ziel. Dat stilleven krijgt broeierige en onafwendbaar tragische contouren in De dodenklas.

Het diep overtuigde, konservatief-katolieke Ierland wordt verpersoonlijkt door Raphael Bell, die het priesterschap misliep, maar zich herstelde als direkteur van een even rigoureuze als gerenommeerde school. Bell slaagt er echter niet in zich te blijven verschansen voor de progressieve wind, die langzaam opsteekt en uiteindelijk ook tegen de schoolmuren aanbeukt. Als koevoet van het moderne denken wordt leraar Malachy Dudgeon het huis clos van de school binnengeloodst. Het vrouwelijke hoofd van de oudervereniging giet olie op het sissende vuur en het lot van een leerling wordt de kristallizator van het konflikt.

Samengevat ruikt deze klassieke tegenstelling naar het Streuveliaanse Vlaschaard-syndroom : vertwijfeld en verbijsterd tracht het oude de vernieuwing tegen te houden. De schijnbaar nonchalante vertelstijl schept evenwel voldoende ironische distantie om de roman niet in het literaire wassen-beeldenmuseum te plaatsen. Het werk past middenin de stroom van hedendaagse schrijvers, die de oeroude konflikten en het boeiende verhaal moeiteloos kombineren met een relativerende vorm. Kortom, de klasse van een rijpe malt, verwerkt in een jeugdige Irish Mist.

Die loftrompet kunnen we niet ten volle blazen voor De straat, het literaire debuut van politicus Gerry Adams. De leider van het Noordierse separatistische Sinn Fein gaat echter niet af. Alleen stopt hij de moraal iets te nadrukkelijk in zijn alledaagse verhalen over mensen die proberen te overleven in Belfast. Adams, berucht als Noordierse radikaal, toont zich opvallend mild.

LUC DE DECKER

Patrick McCabe, De dodenklas. Atlas, 271 blz., 800 fr. Gerry Adams, De straat. De Geus, 191 blz., 760 fr.