Bressen in het beton

BASF Antwerpen liep deze maand een investering mis van zomaar even 1 miljard euro. Dat is een uppercut, hoezeer de lokale directie ook haar best doet om het tegendeel te beweren.

De Duitse chemiegroep besliste om een nieuwe productie-eenheid voor TDI, een grondstof voor de kunststof polyurethaan, te bouwen in haar thuisbasis Ludwigshafen. Geen nood, klonk het. You can’t win them all. Bovendien ging het om ‘slechts’ 200 jobs en zou Antwerpen wel weer investeringen toegestopt krijgen. Dat die heel wat bescheidener zullen zijn, staat vast. Het ging ook over een veelvoud van 200 jobs, want voor de bouw van apparaten, montage, onderaanneming en logistieke activiteiten is veel meer volk nodig.

Dat het mislopen van de investering wordt geminimaliseerd, is menselijk. Maar niemand is gebaat bij het verbloemen van de realiteit. Het is een uppercut voor BASF Antwerpen en bij uitbreiding voor de hele Antwerpse chemiecluster.

De beslissing is des te frappanter omdat Antwerpen al een grote vestiging heeft voor MDI, een ander basisproduct voor polyurethaan. De twee bij elkaar brengen zou logisch zijn. Want hoezeer Antwerpen ook lijdt onder het dichtslibben van zijn wegen, blijft het eenvoudiger om een jaarlijks productievolume van 300.000 ton via een wereldhaven te transporteren dan vanuit Ludwigshafen.

Nog niet zo lang geleden plukte Antwerpen vaak en vlotjes de vruchten van zijn ligging, loon- en energiekosten. De ligging is nog dezelfde, maar de kostenvoordelen zijn al lang verschwunden. Dat geeft potente wapens in handen van topmanagers in Ludwigshafen, die in economisch barre tijden liever in eigen land en streek goed nieuws verkondigen. Een vleugje protectionisme kan hen zelfs niet echt kwalijk worden genomen. We hadden het hier maar niet zover moeten laten komen. En de ‘we’ slaat ook op onze beleidsvoerders. Benieuwd wat die politici eigenlijk hebben gedaan om deze investering naar hier te halen. Hun uiterste best? En in welke mate waren ze betrokken bij het dossier?

Ook de vakbonden, die al snel een bevreemdende berusting etaleerden, spelen een merkwaardige rol. Het kan hen toch niet ontgaan zijn dat de investeringen die de voorbije jaren in Antwerpen zijn gekomen, bijna uitsluitend dienen voor capaciteitsuitbreiding? Nieuwe activiteiten zijn een zeer schaars goed geworden. Langetermijnstrategie is natuurlijk minder hun ding. Voor het snellere gewin is er meer oog, zoals bleek uit de cao-onderhandelingen, die tot vorige week liepen. Een eerste ontwerpakkoord werd in december nog weggestemd. Een zoveelste slecht signaal waarvan in Ludwigshafen ongetwijfeld akte werd genomen.

Het is het goede recht van de bonden om te strijden voor nog betere arbeidsvoorwaarden, maar ze hadden zich de voorbije jaren iets minder gulzig mogen opstellen. Het blijft merkwaardig te moeten vaststellen dat bazen van chemiebedrijven, toch geen doetjes, telkens plooien voor hun looneisen. De financiële schade van een staking is natuurlijk dermate groot, dat geen directie zich een open conflict kan veroorloven. Dat weten de bonden ook.

Het wedervaren van BASF is niet het enige signaal dat de zo geroemde Antwerpse chemie- en petrochemiecluster van zijn pluimen dreigt te verliezen. Ook andere spelers hebben al het onderspit gedolven en investeringen misgelopen. Niet dat de Antwerpse cluster snel dreigt te verdwijnen, maar er komen bressen in de solide muren eromheen. Met de gekende nadelen eigen aan ons land, zoals de hoge loon- en energiekosten, en een aarzelend industrieel beleid er bovenop, is er weinig reden tot optimisme. Niemand is erbij gebaat om luchtig te doen over het missen van een superinvestering. Beter samen de realiteit onder ogen zien, en het bloeden stelpen.

Bert Lauwers