Botsing met de natuur

De coronapandemie had een minder grote impact dan de Spaanse griep, laat staan dan de pestepidemieën uit de middeleeuwen. Toch is ze een keerpunt in de geschiedenis van de mensheid, stelt Adam Tooze in Shutdown. Corona en de wereldwijde crisis van 2020. De Britse historicus en econoom die in de Verenigde Staten woont, vindt dat corona een nieuw tijdperk aankondigt, omdat de mens voor het eerst zwaar botst met de natuur. “De verhouding tussen de mens en de natuur was uit evenwicht geraakt”, stelt hij. Covid-19 is het resultaat van de mens die onder meer door ontbossing, landbouw en industrialisering te dicht bij virussen komt die tot dan toe ongevaarlijk aanwezig waren bij wilde dieren. Door onze drang naar uitbreiding komen we in contact met gevaarlijke virussen die gemakkelijker dan ooit de sprong maken van dier op mens. Tooze is verbaasd dat het zo lang heeft geduurd. “De voorbije eeuw hebben we gewoon veel geluk gehad.”

Tooze, die al publiceerde over de economie van het naziregime en de financiële crisis van 2008, besteedt uitgebreid aandacht aan de economische impact van de pandemie. Ook al was de crisis exogeen aan de economie en dus niet te vergelijken met de beurscrash van 1929 of de oliecrisis van de jaren zeventig, de gevolgen lieten zich zeer snel voelen.

De aandelenmarkten zijn vanaf maart 2020 ingestort, valuta’s kelderden en investeerders raakten in paniek. In enkele weken kwam de wereldeconomie tot stilstand en werden honderden miljoenen mensen werkloos. Voor het eerst sinds de Tweede Wereldoorlog kromp het hele mondiale economische systeem. De overheden en de centrale banken kwamen tussenbeide met een massa steunmaatregelen. De paradox volgens Tooze is dat vaak rechtse regeringen de geldkraan opendraaiden en daarvoor de steun kregen van onder meer het IMF, dat lang voorstander was van budgettaire orthodoxie. De overheidsinterventie was volgens Tooze “een revolutie”, zij het niet gebaseerd op een nieuw economisch paradigma, maar vooral om de “oude vrijemarkteconomie” te redden. De crisis legde nochtans zwakheden van het systeem bloot. Het was niet normaal dat de Amerikaanse centrale bank in twee weken 5 procent van het Amerikaanse staatspapier opkocht, de meest stabiele belegging wereldwijd. Adam Tooze vraagt zich af of het economische systeem een vergelijkbare crisis nog kan overleven.