BORGES

Bibliotheek

Jorge Luis Borges, De Borges bibliotheek. Bezige Bij, vier delen, 59, 50 euro. Stefan Hertmans e.a., Ontmoetingen met Borges. Bezige Bij, 127 blz., 9,50 euro.

Een toepasselijker titel voor het vierdelige verzameld werk van de Argentijnse schrijver Jorge Luis Borges (1899-1986) kon moeilijk gevonden worden : De Borges bibliotheek. Zijn verhalen en essays, zelfs zijn gedichten spelen een gewiekst spel met bibliotheken. Hij was ook lange tijd bibliothecaris in Buenos Aires, al werd die periode onderbroken door het regime van Peron, die hem die post niet gunde. Daardoor werkte de latere professor Literatuur en meesterlijke literatuurvernieuwer een tijdlang als inspecteur die de handel in pluimvee op markten moest controleren. Met het Argentijnse regime was het altijd wat. De dictatuur wilde Borges liever op een zijspoor, terwijl de jury’s van internationale trofeeën dan weer vonden dat Borges niet voldoende afstand nam tegenover het regime. Ongetwijfeld kostte die politieke verwarring hem de Nobelprijs. Dat gemis werpt geen smet op het oeuvre van Borges, maar betekent een zoveelste bezoedeling van het Nobelprijscomité, dat de prijs al wel toekende aan een resem auteurs die niet eens tot de enkels van Borges’ talent en vernieuwingsdrift reiken. Voeg daar ook nog de blindheid aan toe, die Borges de laatste decennia van zijn leven trof en de tragiek ligt helemaal open.

In zijn werk – verhalen, essays en poëzie, zeg maar het kortere werk, omdat de roman wellicht te lang was voor iemand die ook lang voor zijn blindheid al met de ogen sukkelde – vinden we die tragiek niet terug. Daar flirt hij met de grenzen tussen waarheid en leugen, tussen feit en fictie, tussen reportage en spielerei, tussen rechtlijnigheid en labyrint (een leidmotief in zijn oeuvre). Typisch is het verhaal De Aleph, waarin een schrijver met de naam Borges optreedt, die een collega belachelijk wil maken. Die collega wil de aarde vatten in poëtische beschrijvingen. In zijn kelder houdt de auteur een aleph, een punt waarin alle lijnen van het universum samenkomen. Wie ernaar kijkt, wordt geconfronteerd met een eindeloze beeldenstoet.

Ruikt dat naar complexe esoterie en holle spiritualiteit? Borges geeft die interpretatie geen schijn van kans door zijn verhaal als een strakke reportage af te werken, een register dat hij meestal bespeelde. Bovendien goochelt hij ondertussen met referenties, ook naar gebeurtenissen, boeken en auteurs die niet bestaan (al wil hij de lezer daar echt wel laten intrappen).

Tegelijkertijd met het verzameld werk verschijnt de bundel Ontmoetingen met Borges, waarin recensenten en auteurs als Cees Nooteboom en Stefan Hertmans het werk van Borges becommentariëren en interpreteren.

Luc De Decker