Blauwhelmen geven de vrede een kans

Ondanks de sombere krantenkoppen zal de wereld er steeds veiliger op worden – met de hulp van een recordaantal vredestroepen.

De auteur is vice-secretaris-generaal van de VN verantwoordelijk voor de vredeshandhaving.

Er sterven nu minder mensen ten gevolge van oorlogen dan tijdens om het even welke periode sinds de jaren twintig. Volgens het Human Security Report (Oxford University Press, 2004) vielen er bij allerlei vormen van politiek geweld ongeveer 27.000 doden in 2003. Tijdens de jaren negentig lag het gemiddelde jaarcijfer meer dan vijf keer hoger. Het concentreerde zich vooral in Afrika. De dodelijkste decennia waren de jaren vijftig, zestig en zeventig, toen er vooral in Azië conflicten woedden.

Naarmate het oorlogsgeweld afneemt, nemen de vredesoperaties toe, tenminste voor een tijdje. De meeste vredesmissies vinden plaats op het ogenblik dat oude oorlogen aflopen. Omdat er meer oorlogen eindigen en er minder nieuwe in de plaats komen, beleven we een kortstondige opflakkering van de vredesactiviteiten.

60.000 blauwhelmen

Het aantal VN-vredestroepen zal een piek bereiken in het begin van 2005 als de vredesmachten in Haïti en mogelijk ook in Soedan op volle sterkte komen. Later op het jaar zullen de vredestroepen waarschijnlijk Oost-Timor en Sierra Leone verlaten. Die twee landen zullen toegevoegd worden aan het lijstje van staten – van El Salvador tot Mozambique en Namibië – die een succesvolle overgang hebben gemaakt van oorlog naar vrede.

Midden 2004 droegen meer dan 60.000 mannen en vrouwen de blauwe baret van de VN op het terrein, vergeleken bij 35.000 in 2000. Bijna de helft van de zeventien vredesmissies van de VN vindt in Afrika plaats. De kosten lopen op tot meer dan 3 miljard dollar per jaar.

Die interventies zijn een uitstekende investering. In een recente studie onderzochten Paul Collier en Anke Hoeffler van de universiteit van Oxford hoe het uitbreken van burgeroorlogen verminderd kan worden. Die kosten de wereld op dit ogenblik zo’n 128 miljard dollar per jaar. Er werden vijf opties in aanmerking genomen, waaronder hulp als middel om conflicten te voorkomen en hulp na een conflict om het risico voor een opflakkering van de oorlog te voorkomen. Veruit het meest rendabele onder de gevallen die onderzocht werden, waren de externe militaire interventies van de Verenigde Naties die erop gericht zijn de vrede af te dwingen en te bewaren gedurende de lange periode.

Het onderzoek nam in het bijzonder Sierra Leone onder de loep. Dankzij de tijdige interventie van Groot-Brittannië en de goede opvolging van de VN hebben de handenafhakkers van het RUF nu afgedaan. Er is echter een blijvende menselijke kostprijs, er zijn duizenden kinderen zonder armen en er bestaat geen mirakeloplossing voor de ontwikkeling van het land.

Leren van Oost-Congo

Een goede timing en de juiste graad van krachtdadig optreden vinden, is geen exacte wetenschap. Soms, zoals in Rwanda, oefenen we helemaal geen dwang uit. Soms komen we te snel tussenbeide of met de verkeerde middelen, zoals we deden toen we lichtbewapende vredestroepen naar Bosnië stuurden. Soms, zoals in Congo, staat de omvang van de internationale inspanning gewoon niet in verhouding tot de omvang van de plaats of het probleem.

Een aantal van die lessen wordt nu geleerd. De snelle interventie van de Europese Unie in Oost-Congo in 2003 onderbrak een spiraal van geweld. Aangemoedigd door dat succes, breidt de EU dat concept nu uit en wil ze tegen 2007 tot negen battle groups beschikbaar hebben voor steunverlening in het raam van een VN-mandaat.

Doeltreffende vredesacties kunnen mee de fundamenten leggen voor de toekomst. Maar als de oorlog een staat heeft uiteengerukt, hangt een duurzame vrede af van de uitbouw van een functioneel en legitiem raamwerk van veiligheid, gerechtigheid en economische ontwikkeling. Om daarbij te helpen, moet de buitenwereld zijn diplomatieke inspanningen en zijn financieel engagement tot het einde toe volhouden. Per slot van rekening is een van de lessen van 11 september 2001 dat zwakke staten strategische bedreigingen kunnen uitbroeden met wereldwijde implicaties.

Jean-Marie Guéhenno

Soms,

zoals in

Congo,

staat de omvang

van de internationale inspanning gewoon

niet in verhouding

tot de

omvang

van het probleem.