BEVERIGE TIJGERS ?

De Aziatische Tijgers sluipen beverig en onzeker rond. Zelf wijten ze het aan de geldspeculanten. Is de dokter aansprakelijk voor de ziekte ? De beverige Tijgers leiden tot onrust in het Westen en tot hoogmoed : zie je wel, hun forse groei heeft wankele grondslagen. Professor dr. Arnoud De Meyer, een Vlaming, is directeur-generaal van het Euro-Asia Centre van Insead in Fontainebleau bij Parijs (en associate dean van Europa’s befaamdste business-school). Het Euro-Asia Centre bestaat 17 jaar, verricht onderzoek en doceert Aziëkunde ; 1100 geïnteresseerden schreven in voor 70 programmaweken in ’96. Arnoud De Meyer reist frequent in Azië.

ARNOUD DE MEYER. “De fundamenten van Azië veranderen niet : 58 % van de wereldbevolking woont daar, en de interessante demografie van dat continent doet me geloven dat de langetermijnvooruitzichten positief zijn. Er blijft groei, zelfs al zakt die van 9 naar 6 % : dan nog is het een regio in expansie. Bovendien blijven de arbeidskosten relatief laag. Wat we de jongste weken zien, is een appelflauwte, die voorspelbaar was.

TRENDS. Hoe verklaart u de verzwakking ?

Door de ononderbroken stroom van buitenlandse investeringen en een vastgoedexpansie op basis van geleend geld werden de Zuid-Oost-Aziatische economieën opgezweept, oververhit. De groeiende afstand tussen de zwakke yen en de sterke dollar en de koppeling van sommige regionale munten aan de dollar speelden een hoofdrol. De Franse frank en de Belgische frank zijn de facto 25 % gedevalueerd ten overstaan van de dollar. Maar de Thaise baht bleef naar adem snakkend vastzitten aan een sterke munt.

Het zou dus een heilzame correctie kunnen zijn ?

Er is een gezonde devaluatie aan de gang. Dit versmalt de concurrentiële kloof van de Tijgers met China en met Japan. Een aantal prestigeprojecten worden gestopt. Toen ik een jaar geleden bij de Japanse werkgeversorganisatie Keidanren vragen stelde over de directe investeringen in Azië, kloegen die Japanse ondernemers over de hoge productiekosten en de lage winstgevendheid van hun projecten in de Tijger-landen. Japan is ginder de tweede grootste investeerder. Met de nieuwe pariteiten zullen de Japanners opnieuw meer directe investeringen doen in de regio. Niet alleen een correctere prijs van de munten zal tot een verbetering leiden, maar ook het feit dat een aantal schreeuwerige verklaringen van de voorbije weken nu reeds met een korrel zout genomen kunnen worden. Premier Mahathir van Maleisië is vandaag gekalmeerd. Hij was er té snel bij om de superspeculanten de schuld van zijn problemen te geven en schokte het vertrouwen door de uitstapmogelijkheden op de beurs aan banden te leggen. Hij beseft hoe broos het netwerk van de internationale relaties kan zijn voor jonge staten in de ontwikkelingslanden.

De banken in Zuid-Oost-Azië zijn aan hervormingen toe ?

Ja, dat wordt aangetoond door de financiële crisis. Het leningenbeleid van de banken in de regio is onvolwassen. Tussen geldschieters en leners kan worden gesproken van onprofessionele relaties. Dat leidt tot onderonsjes bij het verstrekken van leningen. De banken hebben zich laten opzadelen met een slechte kwaliteit van hun activa. Ook is er sprake van een zwak toezicht.

De Amerikaanse econoom Paul Krugman krijgt gelijk met zijn stelling dat de Aziatische opgang slechts te danken is aan het grotere gebruik van arbeid en grondstoffen ?

Ik volg en steun de analyse van Paul Krugman in Foreign Affairs volledig. De Aziatische expansie volgt uit het groeiende gebruik van arbeid en grondstoffen in de betreffende landen en niet uit een stijging van hun productiviteit of doelmatigheid. Met elk jaar 9 % groei heb je niet meteen aandacht voor de productiviteit. De huidige situatie zal echter meebrengen dat de productiviteit centraler komt te staan. Wanneer ik door Bangkok rij, komt mijn ingenieursopleiding weer boven. Dan zie ik honderden kansen om daar de productiviteit te verhogen. Eerst moet je natuurlijk de mensen opleiden, de skills opvoeren. Ook dit is een positief gevolg van de problemen vandaag.

De samenhang van de Tijger-regio is onbestaande, de Tijgers bestrijden niet samen de crisis.

Dat lijkt me logisch. De Tijgers voeren uit naar Japan of de VS. Hun onderlinge handel is minimaal. Dus mag het ook geen verwondering wekken dat de organisatie van een gemeenschappelijke lokale markt minimaal is. Asean of Asem spelen haast geen rol. Ook de onderlinge directe investeringen zijn beperkt. Zolang de VS de belangrijkste partner blijft, is de prikkel om een handelszone uit te bouwen zwak. Er is weliswaar een lichtpunt : voor de allereerste maal werd nu onderlinge financiële bijstand verstrekt. Dit versterkt de interregionaliteit, maar het zal traag gaan, ook omwille van de vele niet-tarifaire en psychologische belemmeringen.

De crisis heeft plaats op een ogenblik dat in Europa de vraag begint te klinken bij debatten over haar zwakke economie of de democratie in het Westen niet is doorgeschoten en of er niet beter gekozen zou worden voor een zwakkere medezeggenschap van de burgers. Het Singapore-model voor het Westen ?

Singapore doet het zelfs nu goed. De verlokking van een sterker politiek regime en het koketteren met de Aziatische waarden van tucht, antidemocratie en dus zachtsprekende en beteugelde media, laat een aantal westerlingen niet onberoerd. Maar de Aziatische waarden zijn antimodern. Zuidoost-Azië kan nooit een volwassen economie grondvesten als het niet kiest voor openheid, communicatie, democratie. Tijdens een korte periode kan een semi-politiestaat eventueel een economisch voordeel opleveren. Maar dit zinkt in het niet in een wereld van economieën met creatieve en vrije burgers. Daar zit de groei, nergens anders. Het heimwee naar antidemocratie op zijn Aziatisch is politieke en economische nonsens. Uit het crisisje van nu mag men besluiten dat precies het autoritarisme van sommige Tijgers geleid heeft tot het té laat durven of willen genezen van de mankementen.

Het Westen heeft een onrealistische kijk op Azië ?

Absoluut. Ik geloof in Azië, wij moeten er zijn, maar wat is de ware afmeting van het zogenaamd gigantische China ? Het bruto binnenlands product van China is slechts 30 % groter dan het BBP van de Benelux. Dat is de werkelijkheid. Het westen moet zijn huiswerk beter maken.

FRANS CROLS

ARNOUD DE MEYER (EURO-ASIA CENTRE, INSEAD) Deze crisis heb ik 1 à 2 jaar geleden al voorspeld.