Belgisch-Bulgaars sprookje

Elektronica-innovator Sigma-Delta klopt de Aziaten. In Bulgarije wil het één van de vroegere Bulgaarse paradepaardjes overnemen. En dat terwijl dat land financieel in rep en roer staat.

Sofia (Bulgarije), Tessenderlo.

Er was eens een speelgoedvliegtuigje. Met een Chinees elektronisch hartje dat het opstijgen, dalen en landen van een echt vliegtuig nabootste. Maar dat hartje deed het niet zo goed. De eigenaar zocht er een ander. En kwam in België terecht. Het sprookje van Sigma-Delta begon.

“We zijn van scratch opnieuw begonnen,” vertelt Roger Diels, de spil van de ontwikkeling bij Sigma-Delta. “Met een zekere naïviteit hebben we enorme risico’s genomen, misschien zelfs te veel. We hebben een volledig innovatief product gemaakt, de complexe Chinese elektronische module werd vervangen door één geïntegreerde IC. Dat heeft ons miljoenen gekost in engineering. Maar het resultaat was niet alleen veel betrouwbaarder, het vormde de basis voor al onze volgende producten.”

Sigma-Delta ontwikkelt en produceert (in grote series van minimum 100.000 stuks) elektronische modules met als basis een digitaal/analoog geïntegreerd circuit. “Ons sterk punt is de verregaande integratie van de IC,” verklaart Roger Diels. “Onze Aziatische concurrenten gebruiken meer componenten voor dezelfde functie. Daardoor zijn wij betrouwbaarder.” De SEB-groep die de huishoudmerken Tefal, Calor, SEB en Rowenta groepeert vindt dat blijkbaar ook. De Chinese leverancier van timers voor zijn huishoudapparaten werd vervangen door Sigma-Delta. Een contract van een half miljoen stuks per jaar.

De ontwikkelingskracht van de ingenieurs in Tessenderlo is wel sterk, maar met de Belgische loonkost kan die toch niet op tegen de Aziaten. Vandaar dat Sigma-Delta voor de productie op zoek ging naar een lagelonenland. Het vond dat relatief dicht bij huis in de Bulgaarse hoofdstad Sofia. Daar werd in ’92 Sigma-Delta Bulgaria Ltd. opgericht. Een ingenieur kost er 80.000 frank per jaar, op de Filipijnen is dat al gauw 200.000, in België moeiteloos twee miljoen.

BESCHEIDEN START.

Deze Belgisch-Bulgaarse tandem verslaat Azië op elektronicavlak. Toch kent u hoogstwaarschijnlijk Sigma-Delta niet. Het bleef tot nog toe zeer low profile. In ’89 werd het opgericht door drie mensen. Gedelegeerd bestuurder Françoise Chombar onthult niet meer dan dat het Belgische privé-personen waren. “Vandaag zijn er meer vennoten, en niet allemaal Belgen, maar het blijven wel privé-personen,” zegt ze. Voorzitter is de Duitser Thomas Wanisch, tevens de verkoopverantwoordelijke van Sigma-Delta in Duitsland.

Rond dezelfde tijd als Sigma-Delta werd de chipfabrikant Elex opgestart (geconsolideerd meer dan 1 miljard frank omzet in ’95). “We hebben met Elex een strategische alliantie, maar geen juridische banden,” zegt Françoise Chombar. Elex wordt geleid door Roland Duchâtelet, die ook oprichter was van Sigma-Delta, maar daar vandaag niet zoveel banden meer mee heeft. Duchâtelet is adviseur van de onconventionele politieke partij Banaan en auteur van het boek NV België. Verslag aan de aandeelhouders. Bij Elex werken 40 mensen in Tessenderlo en Ieper, en 130 in de productiefirma in Erfurt, ex-Oost-Duitsland. In Frankrijk en de VS heeft Elex een technisch bureau en een verkoopbureau (dat ook door Sigma-Delta wordt gebruikt).

Sigma-Delta startte zeer bescheiden. De omzet stagneerde enkele jaren tussen 25 en 40 miljoen frank. ’95 gaf een forse impuls met een omzet van 72 miljoen. En voor dit jaar wordt op een verdubbeling gerekend. “Het duurt lang om een product te ontwikkelen, maar dan komt een stroomversnelling,” verklaart Chombar de trage groei.

Sigma-Delta werkt voor drie sectoren. Oorspronkelijk voor de speelgoedbranche (vandaag nog 25 %), vervolgens de veiligheidssector (samen met diverse, 15 %) en de huishoudapparaten. Vooral die laatste markt is geëxplodeerd en is nu 60 % van de omzet waard.

De timer is op dit ogenblik het belangrijkste product, hij wordt gebruikt in onder andere koffiemachines en friteuses. Nieuw is de auto-shut-off voor strijkijzers. Een sensor detecteert de positie : als het strijkijzer horizontaal staat en niet beweegt, slaat het ijzer automatisch af na 30 seconden. In verticale positie slaat het na acht minuten af. Voor die positiesensor werd een patent genomen. Het is vooral met dit product dat Sigma-Delta de Amerikaanse markt wil gaan veroveren. Vandaag zijn Duitsland en Frankrijk de belangrijkste afzetmarkten.

De grote huishoudtoestellen (koelkasten, wasmachines) zijn een ander doelwit. Françoise Chombar : “We hebben hiervoor een samenwerkingsakkoord gesloten met het Franse EPIQ, dat twee bedrijven telt voor automatische bestukking (340 werknemers). Wij gaan voor hen ontwikkelen en hun productiecapaciteit gebruiken.”

AUTONOOM BULGARIJE.

Sigma-Delta is een typisch hoogtechnologisch bedrijf : 21 werknemers, hoofdzakelijk ingenieurs, met grote vrijheid en verantwoordelijkheid, innovatie is de target, risico nemen hoort erbij.

De hersenen in België, de handen in Bulgarije ? Neen, zo werkt het niet. Schoorvoetend begonnen in ’92 met een kapitaal van 250.000 lev, toen 280.000 frank waard (vandaag nog 72.000) werden steeds meer bevoegdheden overgeheveld naar Sigma-Delta Bulgaria. De ontwikkeling van de elektronica gebeurt gedeeltelijk samen, de ontwikkeling van de mechanische en plastiekelementen volledig in Bulgarije.

Vandaag zijn er in Sofia 145 mensen aan de slag. Geen enkele Belg. Aan de leiding staat Nikolay Berov. “We hebben ginder een westers model van kwaliteitsbewaking geïnstalleerd,” verklaart Françoise Chombar. “Dat volgen ze prima op. In het begin controleerden we alles hier nog eens, maar dat is niet meer nodig. De producten gaan rechtstreeks naar de klant. De Bulgaren hebben een zeer goed opleidingsniveau, beduidend beter dan in Tsjechië of Polen. Ze kunnen ook in een fabriek werken. Dat is de basis die hoop geeft aan dit land. Maar ze hebben geen benul van effectiviteit en van kwaliteitsdenken. Dat hebben wij bijgebracht.”

Natuurlijk zijn er ook nadelen, maar die wegen naar verluidt lichter dan de voordelen. Bijvoorbeeld het ontbreken van groupagetarieven in de luchtvracht ; de trage en gevaarlijke wegverbinding via Roemenië ; de slechte telecommunicatie. Voor dat laatste werd wel een oplossing gevonden. Tessenderlo en Sofia communiceren nu uitsluitend (en vlot) via e-mail. De communicatietaal is Engels. In Sofia staat een lerares Engels voltijds op de loonlijst. Haar lessen zijn individueel en verplicht.

Op dit ogenblik werkt Sigma-Delta Bulgaria op drie plaatsen in Sofia. Pogingen om land te kopen en alles te centraliseren, zijn tot nu toe mislukt vanwege de hoge prijs enerzijds en de loodzware bureaucratie anderzijds. Op vijf minuten van de luchthaven ligt het centrale kantoor in een aftands gehuurd gebouw. Zestig mensen werken hier, designers en ontwikkelaars. Ze verdienen 18.000 lev (5200 frank), tegenover een gemiddeld nationaal loon van 7000. Verder in de stad is de toolshop met 25 mensen. Tenslotte is er de assemblage (60 werknemers). Die gebeurt in een gehuurde plaats in het staatsbedrijf KET. General manager van KET is Liliana Zaharieva-Valkova : “47 % van onze productie is voor rekening van Sigma-Delta. Vroeger werkten hier 1000 mensen, nu nog 140. We staan op geen enkele privatiseringslijst. Sigma-Delta als kandidaat-overnemer ? Misschien ooit, wie weet.”

Wat privatisering betreft, krijgt het prestigieuze Microelectronica echter de voorkeur (zie kader). Nikolay Berov heeft veel ijzers in het vuur. Maar prioritair is eigenlijk de verdere uitbreiding. “Er wordt nu een lijn opgestart voor het strijkijzerproduct,” zegt hij. “Dat zal nog eens tien tot vijftien mensen extra betekenen.” En voegt Françoise Chombar er in Tessenderlo aan toe : “Als wij aan onze klanten genoeg toegevoegde waarde kunnen leveren aan hoogwaardige producten, kunnen we een dam opbouwen tegen de goedkope toestellen uit Azië. Zo ijveren we toch mee aan de werkgelegenheid hier.”

GUIDO MUELENAER