BELGISCH BOEKHOUDEN

Knoeien om goede cijfers te halen

De boekhoudkundige truc die België kort voor de jaarwisseling uitvoerde, is misschien wel de meest bizarre kunstgreep die tot dusver te zien was in het Europa van het tijdperk vóór de Europese Muntunie. De reactie van de Belgische topambtenaren kan in een notendop samengevat worden : “Iedereen doet het.” De details van de financieel-budgettaire operatie werden op 9 januari door John Laughland en Jean-Michel Paul beschreven in The Wall Street Journal Europe ; in Trends van diezelfde dag wijdde Johan Van Overtveldt er eveneens een artikel aan.

In zekere zin kan men het de Belgen niet kwalijk nemen dat ze iets dergelijks kritiekloos accepteren. Afrika gaat kapot aan wanbeleid, de regering- Clinton is niet zuiver op de graat, Frankrijk gaat voor stakers door de knieën. Waarom zou men zich dan druk maken om de zoveelste EMU-boekhoudtruc ? Na het manoeuvre van France Télécom (dat het overheidsbudget maar liefst 37 miljard Franse frank opleverde) en de Belgische goudverkoop die de overheidsschuld verlaagde, is het geen wonder dat men niet opkijkt van nieuw geknoei.

TWIJFELS.

De financiële experts zijn terecht cynisch geworden. Nationale begrotingen zijn erg vage en kneedbare instrumenten, die nooit bedoeld waren voor de alles-of-niets-rol die Maastricht ze toekent. Bovendien mag men verwachten dat de overheden hun voordeel proberen te doen met een flexibele boekhouding om een goede beurt te maken vooral wanneer de monetaire unie op het spel staat.

Toch zou elke Europeaan, en zeker elke professional van de financiële wereld, begaan moeten zijn met de budgettaire kunstgreep die België uitvoerde. Het gaat niet alleen om de vraag voor sommigen misschien een afgezaagde kwestie of de Belgische schuld nu al dan niet verlaagd is, met hoeveel en op welke manier. Het roept ook twijfels op over de betrouwbaarheid van een regering die democratische aansprakelijkheid en openbaarheid, om maar te zwijgen van integriteit, als een overbodige last beschouwt bij het nastreven van haar politieke doeleinden. Wat het probleem nog erger maakt, is het feit dat die mentaliteit meer regel dan uitzondering lijkt bij diverse Europese overheden.

OPPERVLAKKIG.

Natuurlijk zal de regering haar optreden op een heel andere manier omschrijven. Ze verschuilt zich ook achter de complexiteit van dergelijke operaties. Het eindresultaat dat Laughland, Paul en Van Overtveldt beschrijven, is echter heel eenvoudig te begrijpen : de regering heeft gebruik gemaakt van fondsen van verschillende herkomst, privé-fondsen inbegrepen, om de indruk te wekken dat de nationale schuld gedaald zou zijn in overeenstemming met de Maastricht-normen. De operatie was bedoeld om een tijdelijke, oppervlakkige verandering teweeg te brengen die men bij de controle van de nationale boekhouding niet zou kunnen achterhalen, maar die wel zou doen uitschijnen dat de Belgische schuld verminderd was met 1,8 % van het BNP.

De sociale fondsen zoals bijvoorbeeld de mutualiteiten, die hiervoor gebruikt werden, kunnen door de regering gemanipuleerd worden op grond van partij-affiliaties maar het zijn geen overheidsinstrumenten. En al is de operatie misschien niet illegaal, al is ze nauwelijks dubbelzinniger (door de geheimzinnigheid waarmee ze werd uitgevoerd) dan andere misleidende Maastricht-trucs, het neemt niet weg dat ze verkeerd is.

VERKLARINGEN.

Toch is het vreemd dat de zeer summiere verklaring die overheidsambtenaren voor de operatie hebben gegeven, niet met meer scepticisme werd onthaald in de bankwereld en de Belgische pers. Of misschien moeten we het hebben over verklaringen in het meervoud, aangezien er minstens twee verschillende versies de wereld ingestuurd werden.

Hugues Famerée, adjunct-kabinetschef van de minister van Begroting, gaf toe dat de sociale fondsen kortetermijnbeleggingen uitvoerden in schatkistcertificaten bij het Rentenfonds, een bijhuis van de Nationale Bank die voor de Schatkist optreedt. Famerée beklemtoonde dat de transacties “geen invloed hadden op de federale overheidsboekhouding of op de globale overheidsschuld. Dit is non-informatie.”

Echt waar ? Minister van Financiën Maystadt bevestigde dezelfde dag nog dat het cash-overschot van de semi-overheidsorganisaties belegd was in staatsobligaties en aangewend was om de totale nationale schuld te verminderen. “We hebben het vorig jaar zo gedaan en het zal dit jaar opnieuw en intensiever gebeuren,” aldus Maystadt koel.

Maystadt hoedde zich ervoor toe te geven dat ook private sociale fondsen voor zijn doel waren gebruikt. Hij maakte evenmin gewag van het feit dat de cruciale eerste stap van de operatie niet in de balansen werd opgenomen en slechts één werkdag van kracht was ; het ging dus om een zuiver budgettaire kunstgreep. In verband met het “overschot” vergat hij te vermelden dat dit hoofdzakelijk en eenvoudigweg een weerspiegeling was van tijdelijke stijgingen van de cashflow op het einde van het jaar, dus geen feitelijk overschot.

Het minst intelligente dat Maystadt vertelde, was dat de transfers van sociale fondsen aan het Parlement waren meegedeeld. Als dat al gebeurd zou zijn, dan toch zeker niet op een duidelijke manier.

ONGELOOFLIJK.

Het grootste deel van de Belgische pers en bankwereld slikte de verklaringen van de topambtenaren en van minister Maystadt. “Het is een feit dat België op het einde van het jaar enkele creatieve boekhoudkundige ingrepen gedaan heeft voor tientallen miljarden,” aldus Dirk Peeters, beursanalist bij KB Securities, aan AP-Dow Jones. “Dat er met de cijfers geknoeid werd, is echter minder belangrijk dan het feit dat men een goed rapport wou voorleggen om op die manier aan te tonen dat men ernstig van plan is om het deficit te reduceren.”

Ongelooflijk ! Op grond van dergelijke ethische normen mag een student spieken tijdens de examens, met het argument dat hij graag goede cijfers wil halen. Of de staat een aantal concrete structurele maatregelen heeft getroffen om het tekort écht terug te schroeven (of dat de student ernstig gestudeerd heeft), is niet belangrijk.

De Belgische regering kan niet eeuwig blijven veinzen dat ze financieel correct te werk gaat. Zodra de monetaire unie het mogelijk maakt dat de beleggers zonder wisselkoersrisico’s hun keuze kunnen maken uit een “menu” van verschillende overheidsschulden, zal de markt de échte prijs aan het licht brengen van de Belgische overheidsschuld in haar onvervalste vorm. Zonder make-up.

Deze tekst verscheen als hoofdartikel in The Wall Street Journal Europe van 15 januari ’97.