België is een risicoland

In een internationale studie over geknoei met de boekhouding scoort België niet zo best. Voor wanneer is een volgend Lernout & Hauspie?

C. Leuz, D. Nanda, P.D. Wysocki, Earnings management and investor protection: an international comparison, Journal of Financial Economics, vol. 69, september 2003.

De drie auteurs zijn zwaargewichten. Christian Leuz komt van de Wharton School, Dhananjay Nanda van Duke University en Peter D. Wysocki van MIT Sloan School of Management. Ze onderzochten het zogenaamde earnings management in 31 landen. Voor de periode 1990 tot 1999 werden de balansen van meer dan 8000 bedrijven door de computer gejaagd. Conclusie: er wordt minder met de boekhouding geknoeid in landen waar er een ontwikkelde kapitaalmarkt bestaat, een verspreid aandeelhouderschap, stevige rechten van externe investeerders en sterke wettelijke regelingen.

In welke landen er meer met de boeken geknoeid wordt, bepaalden de drie auteurs aan de hand van vier criteria. Het gaat om vrij technische criteria, die rekening houden met de overlopende rekeningen, de cashflow en het aantal bedrijven dat kleine winsten of verliezen boekt. De auteurs maken zich sterk dat ze met die criteria de meeste creatieve boekhoudtechnieken kunnen meten. Voor ieder criterium werd een rangschikking gemaakt en de plaatsen werden opgeteld. Hoe hoger de score, hoe groter de kans dat er geknoeid wordt met de boeken. België komt als elfde uit die rangschikking (zie tabel: Waar knoeien bedrijven het meest met de boeken?). Niet zo best. Italië – denk aan Parmalat – en Zwitserland – denk aan Adecco – scoren hoog. Ahold is blijkbaar geen echte graadmeter voor Nederland. En Enron helemaal niet voor de Verenigde Staten, dat als beste uit de klas komt.

Bij de factoren die een ‘creatiever’ balansmanagement mogelijk maken, scoort België vooral erg slecht op twee ervan: de rechten van externe investeerders en de concentratiegraad van het aandeelhouderschap. De rechten van investeerders zijn op een schaal van nul tot vijf gezet. België is het enige land dat een nul krijgt. Voor de concentratiegraad haalt België, na Griekenland, de slechtste score. Wat de wettelijke regelingen betreft, doet België het redelijk goed. Voor het belang van de kapitaalmarkt zit België weliswaar niet in de staartgroep, maar toch slechts in het pelotonnetje daar net voor.

Geen controle op algemene vergadering

Pierre Nothomb, partner van Deminor, een professionele verdediger van de rechten van minderheidsaandeelhouders, is niet verbaasd over het resultaat. “Holdings hebben jarenlang de Belgische kapitaalmarkten gedomineerd, ten nadele van de minderheidsaandeelhouders,” redeneert hij. “Toch is sinds de zaak- Wagons-Lits ( nvdr – toen de meerderheidsaandeelhouder na de verkoop van het bedrijf met de premie ging lopen) hun situatie erop vooruitgegaan, bijvoorbeeld door meer transparante regels bij een openbaar bod op een genoteerd bedrijf.”

Nothomb stelt vast dat de effectieve controle echter amper is verbeterd. De beleggingsvennootschappen met veranderlijk kapitaal bijvoorbeeld laten amper hun stem horen in de algemene vergadering. “Geen wonder,” zegt hij. “Die beveks worden soms beheerd door personen die afhankelijk zijn van het bedrijf dat ze zouden moeten controleren. Beveks geven soms ook amper inzicht in de manier waarop ze toezicht houden op bedrijven waarin ze aandelen hebben. In Nederland en Spanje bijvoorbeeld moeten ze wel hun beleid bekendmaken.”

Bovendien is het gebrek aan liquiditeit in heel wat bedrijven een probleem. Nothomb geeft als voorbeeld Spadel en Sofina. “Die houden algemene vergaderingen met een paar man. Zo is er van effectief toezicht weinig sprake.”

En áls er dan gesjoemeld wordt, blijven heel wat aandeelhouders passief. Nothomb: “Belgen wensen geen geld te investeren in een rechtsgeding. Er zijn hier zelden claims van bedrogen aandeelhouders op een frauderend bedrijf.”

Uitgebreide cijfertabellen uit het onderzoek van Leuz, Nanda en Wysocki vindt u op onze site.

www.trends.be

Guido Muelenaer Hans Brockmans