BELEGGEN MET EEN IMPACT

De groene beweging Follow This roept Nederlanders op aandelen van Royal Dutch Shell te kopen. Die kleine en grote activistische aandeelhouders eisen dat de oliereus al zijn winsten investeert in hernieuwbare energie.

Op de jaarlijkse aandeelhoudersvergadering van Royal Dutch Shell zaten vorige week milieuactivisten in de zaal. Ze waren er niet binnendrongen om een spandoek te ontrollen, ze waren er om legitiem hun stem als aandeelhouder te laten horen. De voorbije jaren hadden activistische aandeelhouders zich onder meer al verzet tegen de plannen van het Nederlands-Britse olieconcern om proefboringen te doen in het noordpoolgebied bij Alaska. Shell heeft zich daar ondertussen teruggetrokken. En ze stellen steeds meer vragen over de aanhoudende focus van de onderneming op fossiele brandstoffen.

Een van die activisten is de groene organisatie Follow This. Ze telt 1250 leden, van wie er 1100 maar één aandeel hebben. “Ik noem hen intelligente optimisten”, zegt Mark van Baal, de voormalige energiejournalist die Follow This oprichtte. “Ze willen principieel als mede-eigenaar aandringen op veranderingen. Er zijn ook veel grote aandeelhouders aangesloten, zoals een familie die al honderd jaar in Shell belegt, maar die aan de keukentafel steeds meer discussieerde of het nog een goed idee was in die fossiele business te blijven. Daarnaast hebben vier idealistische miljonairs voor minstens een half miljoen euro aandelen gekocht. Dat was nodig om aan het minimumbedrag van 5 miljoen euro te komen, om een punt op de agenda van de algemene vergadering te kunnen plaatsen.”

Het was niet zomaar een punt. De aandeelhouders dienden een resolutie in waardoor Shell al zijn winsten uit zijn olie- en gasactiviteiten – na betaling van een dividend – zou moeten investeren in hernieuwbare energie. Follow This erkent dat de productie van olie en gas nog tientallen jaren nodig is, maar het vraagt een duidelijkere strategie. Die moet ertoe leiden dat het bedrijf tegen 2030 enkel nog met duurzame energiebronnen bezig is.

Shell verpinkt voorlopig niet. “Het risico van verminderde winst voor aandeelhouders door een versnelde verschuiving naar duurzame energiebronnen, betekent dat het voor Shell niet verstandig is om investeringen in olie en gas eenvoudigweg in te wisselen voor investeringen in hernieuwbare-energiebronnen”, luidde het in een reactie. Het bedrijf adviseerde zijn aandeelhouders de resolutie weg te stemmen. Dat gebeurde ook. Minder dan 3 procent van de stemrechten schaarde zich achter Follow This.

Impactbeleggen

Het activistische aandeelhouderschap zoals Follow This dat beoefent, staat bekend als impact investing. Die trend staat in Nederland verder dan in België. Hier verloopt duurzaam beleggen nog vooral via strategieën als negative screening, waarbij onder meer beleggingen in wapens, tabak en kansspelen categorisch zijn uitgesloten. Een andere benadering is rekening houden met de zogenoemde ESG-criteria, die onder meer de impact van een bedrijf meten op het milieu en de maatschappij (zie ook kader Ondertussen in België).

Impactbeleggen houdt in dat vermogens worden ingezet om bij te dragen aan een betere wereld. Het geval-Shell illustreert mooi hoe dat een andere mindset vraagt van duurzame beleggers. Hoewel het op het eerste gezicht logisch lijkt die olie- en gasreus te mijden, heeft het bedrijf tegelijk enorm veel kapitaal en kennis in huis waarmee het de opmars van hernieuwbare energie kan stimuleren. Maar dan moet ook de mindset van het bedrijf veranderen, aldus Van Baal. “Ik denk dat Shell eigenlijk wel een duurzaam energiebedrijf wil worden, maar het onderschat twee dingen: de snelheid waarmee nieuwe technologieën opkomen en de rol die het zelf kan spelen. Het bedrijf stelt zich veel te bescheiden op.”

Een energietitaan die bescheiden is? “Het klinkt inderdaad als een paradox”, grijnst Van Baal. “Shell claimt heel erg dat het de meest innovatieve olie- en gasgroep ter wereld is, en dat kan het ook wel hard maken. In Qatar heeft het bijvoorbeeld een fabriek gebouwd die aardgas omzet in diesel die veel minder vervuilend is, en in Australië komt er binnenkort een FLNG-schip, zeg maar een drijvende fabriek om aardgas op zee vloeibaar te maken. Het is de eerste oliemajor die dat zo grootschalig durft. Maar als het om duurzame energie gaat, zegt het: wij bepalen niet waar het heen gaat, wij hebben daar geen invloed op.”

Dat is klinkklare onzin, meent Van Baal. “Tegen CEO Ben van Beurden zeg ik dan: wij hebben blijkbaar meer vertrouwen in jullie dan jullie zelf. Shell heeft de intelligentie en de miljarden om de energiewereld te veranderen. Er zit een goede businesscase in de transitie naar duurzame energie, maar daarin moet Shell blijkbaar worden opgejaagd door zijn aandeelhouders.”

Hoewel de focus van Follow This voorlopig beperkt blijft tot Shell, verwacht Van Baal dat alle successen ook een effect hebben op andere olie- en gasbedrijven, zoals BP of Exxon Mobil. “Stel dat je bij Shell fossiele brandstoffen kunt tanken en weet dat de winsten worden geïnvesteerd in duurzame energie. Zowel de beleggers als de maatschappij zouden daar goed op reageren. Als één energiebedrijf die weg is ingeslagen, volgt de rest vanzelf, met heel veel positieve neveneffecten.”

Pensioentitanen

De Nederlandse pensioentitanen Algemeen Burgerlijk Pensioenfonds (ABP) en PFZW behoren tot de grootste aandeelhouders van Shell. Follow This stak veel tijd en moeite in pogingen om hen aan zijn kant te krijgen. Ze weigerden vooraf kleur te bekennen en stemden op de aandeelhoudersvergadering tegen de resolutie. De marsrichting is niettemin duidelijk. “De Nederlandse pensioenfondsen willen allemaal hun portefeuille vergroenen en duurzamer maken. Ze staan allemaal onder grote druk van de divestment-beweging”, zegt Van Baal.

Ook daar zijn dus pressiegroepen mee gemoeid. ABP Fossielvrij bijvoorbeeld, dat bestaat uit 12.000 aandeelhouders van ABP. Die ambtenaren, brandweerlui, onderwijzers en militairen willen ABP zover krijgen dat het uit kolen, olie en gas stapt. Deels speelt de bezorgdheid over de klimaatgevolgen, deels de bekommernis over de forse koersschommelingen van de aandelen en de mogelijke financiële impact als zou blijken dat die bedrijven in een koolstofbubbel zijn beland.

De queeste lijkt op het eerste gezicht vruchten af te werpen. Berekeningen van het onderzoeksbureau Changerism leren dat de waarde van de beleggingen van ABP in kool-, olie-, en gasbedrijven het afgelopen jaar met ruim 5 miljard euro is afgenomen. Al had de forse koersval van Total (-79%), Chevron (-75%) en Shell (-72%) vooral te maken met de crash van de prijzen van fossiele brandstoffen.

ABP verbond er zich vorig jaar, onder meer op aandringen van ABP Fossielvrij, wel toe de CO2-emissie in zijn beleggingsportefeuille in 2016 te verminderen met 10 procent. Tegen 2020 wil het zich terugtrekken uit 1500 bedrijven die niet voldoen aan zijn duurzaamheidscriteria. Het wil zijn beleggingen “die bijdragen aan een betere en schonere toekomst” verdubbelen tot 58 miljard euro.

Pertinente vragen

Follow This is niet de enige pressiegroep die strijdt voor koersveranderingen bij Nederlandse bedrijven. Er is ook de Nederlandse Vereniging van Beleggers voor Duurzame Ontwikkeling (VBDO), die een zeshonderdtal particuliere en 65 professionele leden telt. Zij steunden de resolutie van Follow This. “De vooropgestelde tijdslijn is ambitieus”, geeft woordvoerster Sigi Simons toe. “Maar de vraag is urgent. Ze maakt beleggers bewust van het belang van de transitie naar duurzame energie.”

De beleggersvereniging stelt ook pertinente vragen op aandeelhoudersvergaderingen van andere Nederlandse beursgenoteerde bedrijven en koppelt de antwoorden via haar website terug naar haar leden. Dat gaat niet enkel om ecologische bekommernissen, maar ook om thema’s zoals maatschappelijk verantwoord belastingbeleid en beter deugdelijk bestuur. “De bierbrouwer Heineken bijvoorbeeld maakt nog niet per land bekend wat hij aan belastingen afdraagt. Hij doet dat enkel op regionale basis”, illustreert Simons. “Ook de bodemonderzoeker Fugro moet meer duidelijkheid scheppen over zijn belastingbeleid.”

De tussenkomsten blijven zeker niet beperkt tot de analyse, benadrukt de woordvoerster. “Wij kennen de best practices van de andere bedrijven in de sector. Die kunnen we aandragen.” Zo gaat de VBDO samenzitten met verantwoordelijken van Heineken om advies te geven over hoe het beter kan. Zien de beursgenoteerde bedrijven de VBDO als een luis in de pels, of als een waardevolle gesprekspartner? Beide, meent Simons. “Ze vinden het niet fijn dat wij publiekelijk verkondigen dat hun beleid niet strookt met wat het vanuit een duurzaamheidsstandpunt zou moeten doen. Maar ze waarderen het dat we met hen in dialoog gaan en hen de hand reiken.”

‘Activistisch’ wordt de VBDO liever niet genoemd. “Wij zien ons in elk geval niet zo”, verklaart Simons. “Die term heeft de bijsmaak dat het er vrij hard toegaat, terwijl wij de dingen via een constructieve dialoog voor elkaar proberen te krijgen.” Dat doet de VBDO onder meer ook door een stemadvies te geven aan beleggers die naar een aandeelhoudersvergadering trekken. Bij Shell bijvoorbeeld adviseerde de organisatie zich te onthouden bij de stemming over de herbenoeming van Ben van Beurden als CEO, omdat het achtkoppige directiecomité enkel bestaat uit mannen.

Waarom adviseert VBDO die beleggers niet tegen te stemmen? Zo maken ze toch echt een punt? “We houden vast aan onze prioriteiten”, aldus Simons. “Tenzij een agendapunt daar echt significant van afwijkt, onthouden we ons van een tegenstem.”

DAAN BALLEGEER

“Shell heeft de intelligentie en de miljarden om de energiewereld te veranderen”

“Er zit een goede businesscase in de transitie naar duurzame energie, maar daarin moet Shell blijkbaar worden opgejaagd door zijn aandeelhouders”

“De Nederlandse pensioenfondsen willen allemaal hun portefeuille vergroenen en duurzamer maken”