Belastingen boven !

Fiscaliteit in al haar vormen nam een prominente plaats in tijdens het volledige jaar 2004. En dat zal in 2005 allicht niet anders zijn.

Fiscaliteit nam in 2004 heel wat plaats in als het over vermogenbeheer ging. In verband met de hervorming van de personenbelasting ? Niet echt. Die hervorming kwam weliswaar in het begin van de jaren 2000 vooral op het voorplan, maar ze begon maar in 2004 echt effect te hebben. Ze verdient het dan ook om even vermeld te worden.

Maar het was natuurlijk de fiscale amnestie die het voorbije jaar alle aandacht van de media naar zich toetrok. De eenmalige bevrijdende aangifte (EBA) werd midden 2003 door de belastingadministratie met veel bombarie aangekondigd, maar ze eindigde het jaar 2004 zoals ze het begonnen was : in een sfeer van verwarring. Van bij het begin riepen de vragen die de wettekst deed rijzen, nieuwe vragen op, vooral op het vlak van de strafrechtelijke immunisering, van de impact van de ‘antiwitwaswet’, van de producten waarvoor de EBA bedoeld was en van de successierechten. Ook 15 december 2004 staat wat dit betreft in het geheugen gegrift. Toen maakte de Raad van State immers zijn ‘foutje’, waardoor foutief het volledige koninklijk besluit tot uitvoering van de EBA geannuleerd werd. Terwijl er eigenlijk maar één artikel uit moest worden geschrapt. Al bij al verandert dat weinig voor de belastingbetaler met spijt, maar het bewijst nog maar eens dat de EBA ook wettelijk in twijfel kan worden getrokken.

Een betreurenswaardige flop

De mist rond de EBA is nooit helemaal opgetrokken. De meeste vragen die ze opriep, werden maar beantwoord in de zomermaanden van vorig jaar. De buitenlandse banken betoonden zich niet bijzonder ijverig om de belastingbetalers te helpen om hun geld weer naar huis te brengen, waardoor de banken de termijn nodig om een EBA in te dienen, op zes tot acht weken schatten. Heel wat onder hen luidden in november dan ook de alarmbel. Als de structuur van het vermogen van de spijtoptant wat ingewikkelder was, of het terrein niet voorbereid, was het immers hoog tijd om met Allerheiligen de nodige stappen te nemen om het kapitaal nog naar huis te kunnen brengen. Kwestie van nog op tijd te zijn voor 31 december 2004, datum waarop de mogelijkheid tot een EBA afliep. Gezien die wat beperkte deadline mag het niet verbazen dat de resultaten in verband met de terugbetaalde boetes niet meteen uitblonken in omvang.

En de schatkist zag het geld niet bepaald toestromen. Het oorspronkelijke doel van 850 miljoen EUR was nog opgenomen in het budget voor 2005 (zie de regeringsverklaring van 12 oktober 2004), maar op 15 december was er nog maar 100,74 miljoen EUR aan boetes binnen, voor een overeenstemmend bedrag van 1,12 miljard EUR aan gerepatrieerd kapitaal. Niet bepaald grappig. En dan hebben we het nog niet over de ‘gewiekste zet’ van de regering wat het budget betreft. Het aantal bekrachtigde aanvragen tot EBA nam weliswaar aan het einde van het jaar toe, maar op 15 februari û de datum waarop het totaal aan de schatkist gestorte bedrag bekend zal worden gemaakt û zullen we niet verbaasd zijn wanneer blijkt dat het nieuwe streefdoel van 250 miljoen EUR niet bereikt werd.

Weg met fraude

Laat dit duidelijk wezen : het is jammer dat zo’n cadeau van de belastingadministratie door de belastingplichtige niet op zijn juiste waarde geschat wordt. Maar de overheid heeft het wel alleen aan zichzelf te danken : het gebrek aan duidelijkheid over de amnestie van successierechten en het gebrek aan informatie over de EBA waren te flagrant. En ook de vrees voor een latere belasting van het vermogen vormde een ernstige rem.

Nochtans zal de nabije toekomst er voor kapitaal in het buitenland misschien wel wat minder rooskleurig uitzien. De obstakels die het van kracht worden van de Europese spaarrichtlijn in de weg stonden, worden een na een opgeruimd en de bankschroeven worden dan ook aangedraaid voor spaarders die ervoor kozen hun geld in het buitenland onder te brengen (lees ook het artikel op pagina 26 û 31). Sommigen hadden dat wel degelijk begrepen, want er werd volgens de banken de voorbije twee jaar massaal geld terug naar België gebracht (maar met mondjesmaat, om geen argwaan te wekken).

Dat werd overigens door de Nationale Bank van België (NBB) bevestigd bij haar recente herziening naar boven van de verwachte economische groei in België in 2005 (van 2,3 naar 2,7 %). Guy Quaden, de gouverneur van de NBB, erkende dat het effect van de kapitaalrepatriëringen weliswaar niet berekend kan worden, maar dat het zeker niet verwaarloosbaar is.

En er zijn nog andere tekenen die er niet om liegen. Het uitstaande bedrag op spaarboekjes geeft ook aan dat men een zekere mate van bezetenheid vertoont wat ‘wilde repatriëringen’ betreft. In een jaar tijd zijn de bedragen immers met 125 miljard tot ongeveer 145 miljard gestegen (+16 %). Dat komt neer op 14.500 EUR gemiddeld per Belg, in alle leeftijdscategorieën. Als we het over twee jaar tijd gaan bekijken, merken we een nog sterkere stijging : bijna 40 % ! De rentevoeten van de markt vegeteren nochtans op een bijzonder zwak niveau : de tienjarige rente, die als referentie dient voor heel wat bank- en verzekeringsproducten, schommelde in 2004 grosso modo tussen 3,6 en 4,5 % (zie grafiek).

Die zwakke rente kan geen verklaring bieden voor de toename van de bedragen op de spaarboekjes, ook al waren alternatieven onder de vorm van beleggingen met een vast rendement dit jaar schaars. Wat nog meer geldt voor beleggingen op korte termijn, want de Euribor op één jaar rondde het voorbije jaar nooit de kaap van 2,5 %. Getuige daarvan, volgens de cijfers van de NBB, de afname van de openstaande bedragen op effecten met vast rendement in 2004 (van 131 miljard EUR begin januari tot minder dan 120 miljard EUR aan het einde van het jaar).

Onvermijdelijke hervormingen

Maar op langere termijn zou het spaarboekje wel eens een flink deel van zijn charme kunnen kwijtspelen. Momenteel is enkel het bedrag hoger dan 1520 EUR aan interesten (1560 EUR voor aanslagjaar 2006) onderhevig aan een roerende voorheffing van 15 %. Deze regel, die per belastingbetaler geldt (en niet meer per gezin) sinds de hervorming van de personenbelasting de belastbare inkomsten heeft geïndividualiseerd (decumul van de inkomsten), zorgde ervoor dat er meerdere spaarrekeningen per persoon werden geopend, vaak bij verschillende banken. Zo kan men immers de roerende voorheffing ontwijken. Maar nu bestudeert het ministerie van Financiën de mogelijkheden om deze veelheid aan spaarboekjes, die alleen bedoeld is om belasting te ontduiken, een halt toe te roepen. In de wandelgangen van het ministerie gaat ook het gerucht dat deze jacht op de veronderstelde fraude met spaarboekjes û via informatievergaring bij de banken û slechts de eerste stap zou zijn in de richting van een globaal register van de roerende inkomsten van belastingplichtigen. Wat niet echt mag verbazen. Net zo min als de û ongetwijfeld geplande û verdwijning van de effecten aan toonder en het statuut van de roerende voorheffing, die in België bevrijdend is (de aangifte van inkomsten is facultatief).

België is een van de weinige landen binnen de Europese Unie dat die twee bijzonderheden nog kent. En er is weliswaar nog niet echt sprake van een harmonisering van de spaarfiscaliteit in Europa, maar men is wel al bezig met coördinatie. De eerste stappen richting een echte harmonisering tussen de lidstaten ? Het is nog te vroeg om op deze vraag te antwoorden, de materie is immers uitermate complex, maar één ding is zeker : er bestaat een manifeste wil om de fiscale fraude en concurrentie binnen Europa aan te pakken. Die û legitieme û hang naar transparantie kan ook in België op lange termijn alleen maar leiden tot een diepgaande hervorming van de belasting op roerende inkomsten.

En successie ?

De belasting op roerende inkomsten was het niet het enige thema dat in 2004 de aandacht trok. Begin december besloot de overheid immers ook de fiscaliteit van hypothecaire kredieten te hervormen, en wel vanaf 1 januari van dit jaar. Maar in tegenstelling tot wat de overheid eerder liet uitschijnen, zullen de nieuwe fiscale regels voor nieuwe hypothecaire kredieten niet voor iedereen voordeliger zijn. Bovendien is het ook niet zeker dat de operatie financieel interessant zal zijn voor de toekomstige eigenaars van een tweede woning. Een dossier om dit jaar in de gaten te houden, dus.

Ook de successierechten veroverden een prominente plaats in de media het voorbije jaar. Deze materie was niet alleen tussen de regels van de EBA terug te vinden û welke houding namen de gewesten aan tegenover amnestie voor successierechten ? û maar er gingen ook stemmen op om deze complexe en vaak ‘beslagleggende’ materie ten gronde te herzien. En daar werd deels op ingegaan. Vanaf 2004 paste het Vlaams gewest een uitgezuiverde versie van de schenkingsrechten toe. En dat bleek een slimme zet te zijn. Door de tarieven voor schenkingsrechten te verlagen tot 3 of 7 % en de beruchte wachttijd van drie jaar voor een geregistreerde schenking te schrappen, kon het Vlaams gewest een grote slag slaan. En dat heeft de collega’s in het zuiden van het land ertoe aangespoord zich ook over de materie te buigen. Op 19 november besloot het Brussels gewest hetzelfde spoor te volgen. En ook het Waals gewest bestudeert het dossier. Door de bemiddeling van voormalig minister van economie Serge Kubla werd in de herfst een project voorgesteld om deze bijzonder gevoelige materie te herzien.

Maar zou het niet beter zijn het geheel aan successierechten te herbekijken ? Om te beginnen, zou dat al een veel beter verloop van de fiscale amnestie met zich gebracht hebben. En er zouden bovendien heel wat minder ‘fiscale vluchtelingen’ zijn.n

FRANçOIS MATHIEU

[ 2005 ]

De mist rond de EBA is nooit helemaal opgetrokken. De meeste vragen die ze opriep, werden maar deels beantwoord.

[ 2005 ]

Het spaarboekje kan op termijn een deel van zijn charme verliezen. Het ministerie van Financiën bestudeert immers hoe de veelheid aan spaarboekjes, die alleen bedoeld is om belasting te ontduiken, een halt kan worden toegeroepen.