Beeldenstorm voor het goede doel

Rotary Gent Prinsenhof veilt op 7 november 45 sculpturen van reguliere en outsiderkunstenaars. Ten voordele van psychiatrische instellingen, en om het taboe rond burn-out en depressies te doorbreken. “Kunst is een vorm van therapie.”

Een op de vier Vlamingen wordt in zijn leven geconfronteerd met psychische problemen. Dat leidt in extreme gevallen tot zelfdoding. In Vlaanderen stappen ongeveer drie personen per dag uit het leven. België is daarmee, na Finland, in Europa de trieste koploper. Depressies zijn een andere sluimerende kwaal. Liefst 10 procent van de Europese jongeren zou ermee kampen.

Een even groot psychologisch probleem is het stijgende aantal burn-outs bij werkende ouderen en jongeren, zo bewijst onderzoek van de federale overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en So-ciaal Overleg. 15 procent van alle werknemers zou vatbaar zijn voor een burn-out, een vorm van chronische stress die moeilijk te behandelen is. “Veel bedrijfsleiders en hun personeelsleden kampen ermee. En daar wordt te weinig aandacht aan besteed, omdat er vaak een taboe over bestaat. Dat willen we doorbreken. Instellingen waar mensen met zulke psychische problemen goed geholpen kunnen worden, zijn belangrijker dan ooit”, zegt jurist en communicatieadviseur Patrick De Bleser (57). “Vandaar dat we met Rotary Gent Prinsenhof een sociaal-artistiek project opzetten ten voordele van die instellingen. Het ontbreekt hen soms aan middelen en goede infrastructuur om patiënten te helpen.”

Blanco canvas

De Bleser zette samen met enkele Oost-Vlaamse zakenvrienden uit de Rotary-serviceclub een benefietveiling op, waar een 45-tal sculpturen onder de hamer gaan. De veiling gebeurt op 7 november bij het Wit-Gele Kruis in Gent. De kijkdagen lopen van 17 tot 19 oktober. Dan kunnen geïnteresseerden ook een schriftelijk bod uitbrengen.

“De sculpturen zijn gemaakt door kunstenaars en door psychiatrische patiënten van verscheidene instellingen in Gent, Melle, Antwerpen en Saint-André-les-Lille (Noord-Frankrijk)”, vertelt De Bleser. “De patiënten hoefden niet uit het niets een sculptuur te creëren. Wij bezorgden hen een afgietsel van het kunstwerk ‘Boy with Flowerpot’ van Nek Chand. Dat is een bekende art-brutkunstenaar die in India een beeldentuin bouwde die het achtste wereldwonder wordt genoemd. Enkele van zijn werken zitten ook in de collectie van het Dr. Guislainmuseum in Gent. Chands originele beeld was bekleed met recuperatiemateriaal. Onze 45 replica’s in gips waren blank, zodat de kunstenaars en de patiënten de buitenkant volledig vrij konden bekleden. Het beeld is een wit canvas waar iedereen zijn interpretatie van kon geven. In veel psychiatrische instellingen is kunst maken een vorm van therapie, gestuurd door hun begeleiders. Er werd de patiënten niets opgelegd of ingefluisterd. Ze kenden zelfs het origineel werk van Chand niet.”

Hoet-connectie

Mooi meegenomen, is dat Ned Chand een Indiase artiest is: de timing past perfect in het Europalia-project, waar India dit jaar gastland is. Ook Europa steunt het initiatief. Dat patiënten uit een instelling in Noord-Frankrijk deelnemen, is evenmin toeval. Het LaM in Villeneuve-d’Ascq, het onlangs vernieuwde museum voor moderne en hedendaagse kunst vlak bij Rijsel, heeft ook een wereldberoemde collectie art brut. Sabine Faupin, de conservatrice van het LaM, zat in de jury om de beelden te beoordelen, naast onder meer curator Jan Hoet, Carine Fol en Patrick Allegaert, de directeur van het Dr. Guislainmuseum. Daar worden regelmatig tentoonstellingen rond outsiderkunst en psychiatrie georganiseerd.

“Art brut wordt veelal — terecht of onterecht — verbonden met psychiatrie en wordt soms ook wel outsider-art genoemd”, schrijft Jan Hoet in zijn visietekst bij de veiling. “Wat ik gezien heb, is dat deze ‘outsiderkunst’ vaak een bron van inspiratie geweest is voor kunstenaars. Net zoals de Afrikaanse kunst dat was voor het kubisme. Men kan zich de vraag stellen of de bron niet even belangrijk is als de resultaten die eruit voortvloeien.” Het thema ligt Hoet alleszins na aan het hart: zijn vader was psychiater en kunstverzamelaar in Geel. Geen toeval dus dat Hoet is aangesteld als curator van Middle Gate ’13: een tentoonstelling in zijn bakermat Geel over psychiatrie en de grens tussen outsider- en insiderkunst.

Kijkdoos

Het mag gezegd: ‘kunst’ is een groot woord voor sommige creaties in de veilingcatalogus van Diamonds of Art Brut. Sommige beelden bevatten expliciete verwijzingen naar de instelling (zwachtels, pillen), andere naar beroemde artiesten (Keith Haring, Roger Raveel, CoBrA) nog andere naar Afrikaanse vruchtbaarheidsbeelden. Een enkeling vervormde het staande beeld zelfs tot kijkdoos of liggende sculptuur.

“We hebben ook aan enkele hedendaagse kunstenaars gevraagd het beeld van Nek Chand te herinterpreteren”, vertelt De Bleser. “Wie ze zijn en welke beelden ze maakten, houden we liever geheim. Zo blijft het onderscheid tussen outsider- en insiderkunst flou.”

Volgens De Bleser zou zelfs kunstenaar Wim Delvoye bezig zijn met een beeld voor het project, “ook al loopt zijn werk vertraging op”. “Delvoyes werk zal niet te zien zijn op de kijkdagen. En het staat ook niet in de catalogus. Misschien komt hij het pas de dag van de veiling leveren, als verrassing”, aldus De Bleser. In de studio van Wim Delvoye was men alvast niet op de hoogte van de projectaanvraag.

Varkens en pinguïns

Achter deze veiling zit een team van Vlaamse ondernemers en mecenassen met een groot netwerk in de zakenwereld. De draaischijf is Patrick De Bleser, een goed geconnecteerde jurist die jaren als secretaris voor oud-premier Wilfried Martens werkte. Momenteel werkt hij als strategisch communicatieadviseur in zijn consultancybedrijf 5Tcom. De Bleser is daarnaast ook lid van De Warande en de International Club of Flanders. Drie jaar denk-, organisatie- en lobbywerk schuilt achter dit veilingproject, gesponsord door de bouwgroep Denys en Antwerp World Diamond Center.

Toch is De Bleser al enigszins gerodeerd in zulke veilinginitiatieven. Vorig jaar assisteerde hij, toen Kiwanis Gent 35 pinguïns veilde die andersvaliden en BUSO-leerlingen hadden beschilderd. De opbrengst — 109.000 euro — ging naar BUSO-scholen. En in 2010 haalde hij de media met een benefietveiling van beschilderde varkens. Die leverde ongeveer 80.000 euro op. De artiesten van dienst waren toen leerlingen uit vijf Gentse scholen voor Buitengewoon Onderwijs. Maar ook lokale kunstenaars als Danny Matthys, Hannes d’Haese en Denis de Gloire deden gretig mee. Of Wim Delvoye zich in dat rijtje zet, is voorlopig koffiedik kijken.

De veiling Diamonds of Art Brut vindt op donderdag 7 november plaats in het atrium van het Wit-Gele Kruis Gent (Jenny Tanghestraat 2). Kaarten kosten 50 euro.

De beelden zijn in preview te zien op donderdag 17 oktober (van 18 u. 30 tot 20 u. 30), vrijdag en zaterdag 18 en 19 oktober (van 11 u. tot 17u.). Ze staan opgesteld in het voormalige kabinet van Dr. Guislain (Ingelandgat) in Gent.

THIJS DEMEULEMEESTER

“Instellingen waar mensen met psychische problemen geholpen kunnen worden, zijn belangrijker dan ooit”