Het gros van de bedrijven beschouwt ziekteverzuim als een probleem. Maar er wordt weinig gedaan om de oorzaken te zoeken of de kosten te berekenen. Laat staan dat het probleem aangepakt wordt. Dat blijkt uit een onderzoek van Mensura en Trends.
Ziekteverzuim kost de Belgische werkgevers jaarlijks 5,2 miljard euro. Geen wonder dus dat tal van CEO’s en hr-managers er zich het hoofd over breken. Een enquête van het medischedienstenbedrijf Mensura en Trends bevestigt dat. 673 zaakvoerders, hr-directeurs, commercieel verantwoordelijken en financieel directeurs werden gevraagd naar de impact van ziekteverzuim op hun bedrijf.
72,3 procent van de respondenten beschouwt ziekteverzuim als een probleem. 44 procent heeft het zelfs over een ernstig probleem. In grote bedrijven – meer dan honderd werknemers – loopt dat op tot 64 procent. Er zijn verschillende redenen waarom bedrijven zich zorgen maken. De belangrijkste (89 %) is dat ziekteverzuim de goede werking van een organisatie verstoort. Het is ook een financieel probleem (40,7 % van de respondenten). Het argument dat medewerkers zich ziek melden omdat ze zich slecht voelen op de werkvloer komt met 35,5 procent op de derde plaats.
Bedrijven ervaren ziekteverzuim dus als een probleem, maar hebben wel veel moeite om het in kaart te brengen. Slechts 26 procent van de bedrijven heeft gedetailleerde cijfers over het verzuim van zijn medewerkers. Bij grote bedrijven loopt dat op tot 42 procent, maar dat is volgens experts nog altijd relatief weinig. Ook over de verzuimfrequentie (hoe vaak is iemand afwezig?) en over het verzuimpercentage (hoeveel procent van de werknemers meldt zich al eens ziek?) tast een op de twee bedrijven in het duister. Dat geldt vooral voor kmo’s. Kleine bedrijven – minder dan 20 werknemers – doen trouwens eerder een beroep op een sociaal secretariaat om het verzuim te meten omdat ze geen eigen humanresources-afdeling hebben.
Zoeken naar de kosten
Als er al statistieken zijn over het ziekteverzuim, betekent dat nog niet dat men op de hoogte is van de precieze kosten. Er bestaan wel nationale cijfers, maar die geven de verschillen per sector en per bedrijf niet weer. 15,6 procent van de bedrijven heeft een gedetailleerd beeld van de kosten, 38 procent heeft er een idee van. Maar eveneens bijna 38 procent heeft totaal geen zicht op de prijs van ziekteverzuim. Grote ondernemingen beschikken opnieuw over meer cijfers dan kmo’s.
De directe kosten zijn het meest zichtbaar. 76 procent heeft daar zicht op. Dat is niet verwonderlijk. Het gaat hier vooral om loonkosten. Afhankelijk van de sector loopt de kostprijs van 500 tot 800 euro per dag per werknemer. Slechts 24 procent heeft een gedetailleerd zicht op indirecte kosten. Die zijn dan ook veel moeilijker te kwantificeren. Het gaat om kosten als gevolg van lagere productie en instabiliteit op de werkvloer.
De berekening van de frequentie en de kosten van het verzuim is de eerste stap naar het uittekenen van een verzuimbeleid. Er is geen eenduidige manier waarop men in een bedrijf omgaat met de afwezigheid wegens ziekte. Slechts 14 procent van de respondenten voert een structureel beleid. 38 procent kiest voor maatregelen ad hoc. En zeer opvallend: 16 procent van de bedrijven heeft geen beleid, ook al weten ze goed dat ziekteverzuim een ernstig probleem is.
Het meest frequente initiatief van bedrijven om verzuim aan te pakken ligt voor de hand, leert het onderzoek. In 80 procent van de gevallen is dat de medische controle. Daarnaast doen bedrijven ook aan benchmarking (30 %): is het verzuim bij ons hoger dan in vergelijkbare organisaties? 27 procent van de bedrijven pakt de problemen aan door leidinggevenden verzuimgesprekken aan te leren.
Bedrijven hebben natuurlijk niet altijd vrij spel in hun verzuimbeleid. 32 procent van de bedrijven ziet de sociale partners – lees de vakbonden – als een hinderpaal voor een efficiënte aanpak van de afwezigheid wegens ziekte. 20 procent geeft een onderbemanning van de personeelsdienst op. Opvallend is dat ook de leidinggevenden zelf als een hinderpaal worden beschouwd (in 17 procent van de gevallen). Blijkbaar hebben de lijnverantwoordelijken in de ogen van CEO’s en hr-managers daarin onvoldoende expertise.
De oorzaken op een rij
Bedrijven gaan er al te vaak van uit dat een medische controle voldoende is om het probleem op te lossen. Dat is een vergissing, omdat ziekteverzuim zeer uiteenlopende oorzaken heeft, zo leert het onderzoek. Dat een medewerker zich regelmatig ziekt meldt, heeft in de eerste plaats te maken met privéproblemen (in 37 % van de bedrijven), zo leert het onderzoek. De opvang van zieke kinderen komt met 26 procent op de tweede plaats. Dat is opvallend, aangezien dat eigenlijk geen reden mag zijn. Voor zulke problemen bestaan systemen als sociaal verlof.
Het onderzoek maakt duidelijk dat vormen van ontevredenheid of stress op de werkvloer een belangrijke rol spelen. Het gaat over een gebrek aan motivatie (22 %), stress (22 %), de werksfeer en de onderlinge verstandhouding op de werkvloer (19 %) of zelfs een traditie van verzuimcultuur in het bedrijf (15 %). Zwaar lichamelijk werk (14 %) is iets minder belangrijk. Belangrijk: voor 70 procent van de ondervraagden heeft de economische crisis geen effect op het aantal afwezigheden wegens ziekte.
Aangezien CEO’s en hr-managers een hele reeks oorzaken opnoemen, zou men kunnen verwachten dat er intensief verzuimgesprekken worden gevoerd. Dat gebeurt inderdaad in de helft van de grote bedrijven. Maar anderzijds is er in 52 procent van de ondernemingen met minder dan twintig werknemers totaal geen sprake van zo’n overlegmoment.
ALAIN MOUTON
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier