Barnes’ beurtzang

Toneelgroep Amsterdam en Blauwe Maandag Compagnie ensceneren “The Antiphon” van Djuna Barnes voor het eerst in het Nederlands.

De reünie van een verscheurd Amerikaans gezin in een vervallen Brits kapittelhuis, sluimerende herinneringen aan een tirannieke stamvader, de fatale konfrontatie tussen een hoogbejaarde moeder en haar bijna zestigjarige dochter : dit zijn de basisgegevens van het stuk ” The Antiphon” (1958) van de Amerikaanse schrijfster Djuna Barnes (1892-1982).

Ondanks de schijnbare eenvoud heet “The Antiphon” een onspeelbare teatertekst te zijn. Dat is te wijten aan de vormelijk-literaire “inktviswolk” die Barnes rond de alom hoog oplopende emoties optrekt : haar taal is barok, poëtisch, beeldrijk en archaïsch, met invloeden uit de hele literatuurgeschiedenis gelardeerd, en in ongerijmde jambische pentameters gegoten. De verhulling is zelf één van de tematische lijnen van het stuk : hoe omgaan met een verleden dat niet kan of mag opgerakeld worden ?

“Zo ooit een schrijver een toneelstuk uitsluitend voor zichzelf heeft geschreven, dan is het dit,” schreef Barnes. Voor haar was het een manier van omgaan met haar persoonlijke geschiedenis : als tiener werd ze seksueel misbruikt, nadien ruilde ze haar familie voor Parijs, waar ze in de Amerikaanse artistieke kolonie belandde, en bevriend raakte met onder meer Samuel Beckett, James Joyce en Peggy Guggenheim. Lange tijd was haar reputatie gestoeld op één roman : ” Nightwood” (1936), een donkere schets van vijf in het Parijs van de jaren twintig en dertig gestrande “déracinés”.

Tijdens haar leven werd “The Antiphon” slechts eenmaal opgevoerd, in Stockholm in 1961, op initiatief van de toenmalige sekretaris-generaal van de Verenigde Naties, Dag Hammarskjöld. Samen gingen Toneelgroep Amsterdam en Blauwe Maandag Compagnie de uitdaging aan deze tekst voor het eerst in het Nederlands te ensceneren. Het produktieproces verliep moeizaam, maar het resultaat is er : ” Barnes’ beurtzang“, na een korte speelperiode in het Amsterdamse Transformatorhuis nu ook in Vlaanderen te zien. Regisseur Gerardjan Rijnders, artistiek leider van Toneelgroep Amsterdam, koos ervoor de strijd van de auteur Djuna Barnes bij het schrijven van het stuk in beeld te brengen, vandaar ook de titel “Barnes’ beurtzang” : één van zijn ingrepen om dit toch wel erg hermetische stuk helderder te maken. Met onder meer Els Dottermans, Jos Verbist en Lineke Rijxman.

PETER ANTHONISSEN

Toneelgroep Amsterdam en Blauwe Maandag Compagnie met “Barnes’ beurtzang” : van 11 tot 13/1 en van 31/1 tot 3/2 om 20 uur in de Minardschouwburg (Gent), van 16 tot 20/1 om 20 uur in deSingel (Antwerpen), van 23 tot 25/1 om 20 uur in Stadsschouwburg Leuven, op 26 en 27/1 om 20 uur in Stadsschouwburg Brugge.

Barnes’ beurtzang Hoe omgaan met een verleden dat niet kan of mag opgerakeld worden ?