Bange Belgen ?

“De communisten komen !” Rusland beeft voor een communistische overwinning bij de presidentsverkiezingen van 16 juni. En de Belgische investeerders ? Slaan die ijlings op de vlucht voor het nieuwe Rode Gevaar ? Of is het ook met communisten goed zakendoen ?

Moskou.

“De meeste Rusland-specialisten zijn ervan overtuigd dat de communisten de verkiezingen van 16 juni zullen winnen. Ook al is Boris Jeltsin de voorbije weken aan een remonte bezig,” meent Jan De Wijngaert, bij de Gimv ( Gewestelijke Investeringsmaatschappij Vlaanderen), investeringsmanager voor het Fonds Nieuw Europa.

De Gimv is lid van de East European Group van de Economist Intelligence Unit. Haar specialisten zijn het eens over de komende Russische verkiezingen : de communisten komen. Dat moet blijken uit steekproeven onder de Russische kiezers. “De opmars van Jeltsin,” zo meent De Wijngaert, “is lang niet zo zeker als hij lijkt. Enquêtes worden immers vooral in de steden afgenomen. Terwijl het platteland massaal communistisch stemt.”

“Als de communisten winnen, zal dat tot spanningen leiden,” aldus De Wijngaert. “De winnaars van de hervormingen, grote bedrijven zoals Gazprom, moeten niet vrezen voor nationaliseringen, maar hun privileges zullen worden ingeperkt. Ook zal men bijvoorbeeld de energieprijzen verlagen voor burgers, met alle gevolgen vandien voor het resultaat van Gazprom.”

Ook de politici van de Jeltsin-kliek zullen moeten inbinden, meent De Wijngaert. Allerlei lucratieve zaken zullen uit hun handen glippen ; de winnende communisten zullen er zelf beter van willen worden. “Zoiets gaan de verliezers niet goedschiks laten gebeuren,” waarschuwt hij. “Het kan aanleiding geven tot zij het tijdelijke onlusten zoals in ’91 en ’93. Een mogelijk scenario is één of andere generaal die, met ondervoede en niet-betaalde manschappen, een mars op Moskou organiseert. Met CNN erbij is dat gegarandeerd wereldnieuws.”

Toch schat de Gimv-investeringsmanager het uiteindelijke effect van een communistische machtsovername in Rusland beperkt in. De reden is niet ver te zoeken. De Russische communisten anno ’96 aanvaarden privé-bezit en zweren klassenstrijd en politieke repressie af. Jeltsin van zijn kant kon dankzij zijn monopoliepositie op het televisiescherm de hele verkiezing waarbij toch meer dan tien kandidaten naar het presidentschap dingen reduceren tot een strijd tussen hemzelf en Gennady Zjoeganov. Tussen het kapitalisme en het communisme. Maar hij is wel de man die intussen het communistisch beleid ten uitvoer brengt.

GEEN VAN BEIDEN ACCEPTABEL.

Volgens het Expert-onderzoeksbureau van de Russische Ondernemersbond vindt 50 % van de Russen Jeltsin acceptabel en wijst 40 % communist Zjoeganov af. De helft van de kiezers stemt op 16 juni op Zjoeganov omdat ze Jeltsin niet kunnen uitstaan ; de andere helft op Jeltsin uit antipathie voor Zjoeganov. Dat is meteen dé reden waarom Zjoeganov en Jeltsin één belangrijke gelijkenis vertonen : geen van beiden heeft een echt realistisch programma. Ze kunnen het zich niet veroorloven : tijdens de tweede kiesronde op 7 juli zullen ze, dankzij hun gebrek aan profilering, de kiezer van de ander moeten inpikken.

“Wie ook wint, het wordt business as usual,” vat Jan De Wijngaert samen. “De communisten kunnen de klok niet terugdraaien, ze kunnen de westerse investeringen en het IMF-programma niet in gevaar brengen.” Dat IMF-programma waarbij Rusland voor 22 miljard VS-dollar leningen ontving lijkt, eerder dan door een communistische overwinning op 16 juni, onderuitgehaald te worden door de simpele wetenschap dat er op 16 juni verkiezingen zijn. Van de voorziene verwachte groei van het Russische BBP ( bruto binnenlands product) is men al afgestapt. Het Russische ministerie van Economische Zaken mikt voor ’96 op een krimp van 2 tot 3 % ; de industriële productie zou dit jaar dalen met 2 tot 4 %, evenveel als in ’95. Alleen op het vlak van de inflatiebestrijding ligt Rusland nog steeds op schema : van 2300 % in ’92 naar 135 % in ’95, naar een verwachte 35 % eind dit jaar.

“De presidentsverkiezingen van 16 juni hebben een zwaardere aanslag gepleegd op de Russische economie dan ik verwacht had,” liet de Russische Economieminister zich vorige week woensdag nog ontvallen. Over de eerste vier maanden van dit jaar ontving het ministerie liefst 60.000 miljard roebel, zowat 383 miljard frank minder aan belastingen dan gepland. Veel bedrijven betalen geen belastingen in de hoop dat Zjoeganov wint én hun schulden kwijtscheldt. “Belgische investeerders wachten beter tot deze tijdelijke spanningen achter de rug zijn,” stelt De Wijngaert.

Maar wat voor die Belgen die nu al in Rusland actief zijn ? Neem Lenbell, de joint venture tussen Alcatel Bell, de Gimv (Fonds Nieuw Europa) en twee Russische partners uit de telecomsector in Sint-Petersburg. Lenbell, in ’95 goed voor een omzet van (slechts) 290 miljoen frank op een geplaatst kapitaal van 120 miljoen frank en 250 werknemers, tekent voor de productie, verkoop en installatie van System 12-telefooncentrales. Julien Van Neste, directeur-generaal van Lenbell : “Heikel punt, zéker bij een communistische machtswissel, is dat Lenbell nog steeds geen lokale productie heeft van de Alcatel 1000 S12-centrale. Deze wordt nog altijd in Geel geassembleerd en dan geëxporteerd naar Rusland” ( nvdr ondanks eerdere beloften bij de opstart van Lenbell in ’90).

“Dat ligt hier heel delicaat,” weet Van Neste. “De ministeries blijven maar vragen wanneer die lokale productie start. Wel, we zullen dit jaar ons budget halen : een orderboekje van 160.000 telefoonlijnen per jaar. Dit is 60 % meer dan vorig jaar en voor ’97 verwachten we een ordertotaal van 250.000 lijnen. Maar zolang we hier niet het strikte economische minimum halen 1,5 miljoen telefoonlijnen op jaarbasis kan een echte productievestiging niet rendabel zijn.”

Echt bang voor een mogelijke machtswissel is Van Neste nochtans niet. Hij schat de impact van de verkiezingen niet erg hoog in. Van Neste : “Mijn Russische klanten zijn vrij unaniem : we denken dat er continuïteit komt.” Toch ziet hij ook de andere kant van de medaille : “De politieke situatie in Rusland is mathematisch niet in te schatten. Het is niet simpel zakendoen. De wetgeving verandert hier tweemaal per week. Als je je niet grondig informeert, loop je steevast tegen de lamp. We hebben hier twee advocaten die zich alleen daarmee bezig houden.”

Buitenlanders die in Rusland produceren, moeten rekening houden met een almaar stijgend gemiddeld loon : van 80 $ per maand eind 1994 naar 140 $ eind dit jaar. Daartegenover staat een steeds groeiende productiviteit. In zoverre zelfs dat een bedrijf als Mc Donald’s nu al Russische robotniks (arbeiders) exporteert ; onder meer naar zijn restaurant op de luchthaven van Frankfurt. De hamburgergigant heeft momenteel al 150 lokale toeleveranciers. De Russen leren vlug, zo heet het. Dat ervaart ook het Belgische Transurb Consult.

Eind ’93 begon Transurb Consult een door de Europese Unie gefinancierd pilootproject voor transport, over 9000 kilometer, van bederfbare goederen tussen Antwerpen en Siberië. Uit dit project ontstond het Belgisch-Russische Transurb International Logistics. Gregory Darcis van Transurb : “Momenteel vertrekken vanuit Antwerpen wekelijks twintig tot vijftig wagons met onder meer wodka, sigaretten, voedingswaren en chemische producten.” Over de omzet wil Darcis geen woord kwijt, “omwille van de concurrentie en omdat de Russen dat niet graag zouden hebben. Alle betalingen gebeuren cash.”

GUNSTIGE SCORE.

Wie zich blijkbaar weinig zorgen maakt over de situatie in Rusland is Willy Boes, directeur-generaal van de NDD ( Nationale Delcrederedienst). Delcredere klasseert Rusland in categorie vijf voor de korte-termijntransacties, de meest gunstige score. Boes maakt zich sterk dat ons land één van de weinige is dat handelsverrichtingen op Rusland dekt (90 à 95 %) voor courante zaken op korte termijn, tot één jaar. “Ik neem elke dag beslissingen, weliswaar voor relatief kleine bedragen. Zelfs in open account, dus zonder bankgarantie mits goede informatie over de debiteur. Op middellange termijn zijn we meer terughoudend. We zullen onze houding herbekijken na de verkiezingen. Maar er zijn positieve elementen : Rusland komt zijn akkoord met het IMF én met de Club van Parijs over schuldherschikking goed na.”

Geert D’Haese, die voor de Kredietbank de honneurs waarneemt in Inter-Alpa, het vertegenwoordigingskantoor van enkele Europese banken in Moskou, is minder zeker over de politieke toekomst van Rusland. “Buitenlandse investeerders vrezen een communistische verkiezingsoverwinning. Hoewel de opiniepeilingen hier traditioneel onbetrouwbaar laten uitschijnen dat Jeltsin zal winnen, neemt men het zekere voor het onzekere. Investeringen blijven voorlopig uit. Men kijkt de kat uit de boom. De vrees bestaat dat de communisten de valutahandel willen beperken en oude staatsmonopolies zullen herstellen. Maar dat is het ergste niet. De grootste hinderpaal na een communistische overwinning is de onzekerheid. De communist Zjoeganov drijft op een coalitie van partijtjes van linkse signatuur die elkaar na de verkiezingen in de haren kunnen vliegen. Daarom blijven de communisten in het vage over allerlei economische kwesties, zoals de liberalisering. Het klinkt misschien vreemd voor een westerling, maar Boris Jeltsin staat hier symbool voor een… stabiel regime.”

Michel Spiegel van het Antwerpse Kaszirer Diamonds, dat enkele diamantslijperijen in Moskou beheert en grotendeels afhankelijk is van Russische steentjes, spreekt zich resoluut pro continuïteit én dus pro Boris Jeltsin uit : “De politieke strekking van de volgende coalitie is niet zo belangrijk. Wat ons interesseert, is continuïteit. Vooral Jeltsin biedt die garantie.”

Echt gerust zijn de buitenlandse ondernemers nochtans niet. Getuige de stellige bewering dat nu al de vluchten vanuit Moskou richting Europa zijn volgeboekt vanaf 16 juni. “Voor het geval de communisten winnen,” klinkt het. Anoniem.

RON HERMANS

GENNADY ZJOEGANOV De Belgische ondernemers in Rusland zijn niet echt bang voor een communistische president.