Ariane Mnouchkine

De Franse theaterlegende Ariane Mnouchkine en haar Théâtre du Soleil tonen volgende week op locatie in de Antwerpse haven hun nieuwste productie, ‘Tambours sur la digue’.

De 61-jarige Ariane Mnouchkine werd al op jonge leeftijd tot de monstres sacrés van het hedendaagse theater gerekend. Amper vijfentwintig was ze, toen ze het Théâtre du Soleil stichtte: een ensemble dat ‘publiekstheater’ wou brengen zonder commerciële toegevingen te doen. In de geest van de jaren zestig huldigde Mnouchkine de opvatting dat het theater de orde der dingen kan veranderen. De definitieve doorbraak van haar gezelschap kwam er in 1970, met de collectieve creatie, 1789, een kritisch onderzoek van de Franse revolutie: volgens Mnouchkine en haar spelers was het volk de dupe van de opstand die het zelf initieerde.

In het begin van de jaren tachtig richtte Mnouchkine haar blik op het oosten. Sindsdien oefenen het Japanse Kabuki-theater en de Indische Kathakali-dans steeds meer invloed uit op haar werk. Tambours sur la digue (1999) is hier een voorbeeld van. De handeling situeert zich in een fictief Aziatisch land. De vorm is eveneens oosters, en meteen het unieke aan deze voorstelling: de acteurs spelen levensgrote marionetten, die gemanipuleerd worden door een tweede (en soms zelfs derde) acteur achter hen. Een even bevreemdend als betoverend spektakel is het resultaat. Volgens schrijfster Hélène Cixous veruiterlijken de marionetten “de innerlijke marionet die wij allen zijn”: deze sociaal-politieke verklaring voor het toegepaste vormprincipe lijkt echter secundair.

Desondanks kiest Mnouchkine met deze voorstelling politiek partij. Een ommuurde oosterse stad wordt door een overstroming bedreigd. De oude koning staat voor de keuze: ofwel laat hij het economische district in het noorden, ofwel het culturele district in het zuiden onderlopen. Zijn ambitieuze neef Hun wil de stad redden door het water naar het platteland af te leiden: ‘alleen’ de boerenbevolking dient hiervoor geofferd.

Op een haast Shakespeariaanse manier zapt Cixous tussen de intriges aan het hof en de paniek bij het gewone volk, dat zich in veiligheid probeert te brengen. Intussen komt de waarheid aan het licht. Decennialang is het bos op de oevers van de rivier onoordeelkundig gerooid. En bij het bouwen van de dijk zijn er fouten gemaakt. Ondanks haar mythische kader heeft Cixous het dus over het hier en nu. Aan het slot boeten niet alleen de machthebbers, want iedereen wordt het slachtoffer van het wassende water. In een slottoespraak wijst het Water (mét hoofdletter) op de collectieve verantwoordelijkheid van alle betrokkenen. Onschuld is een relatief begrip.

Van 14 tot 18 september in de Loods International, Kaai 10, Hanzestedeplaats (Bonapartedok-Willemdok), Antwerpen. Info: Tel. 03-248 28 28 (deSingel). Voorstelling in het Frans met boventiteling in het Nederlands.

P. Anthonissen