Arbeidskosten voor oudere werknemers moeten nog dalen

De loonvorming van Belgische 55-plussers is te weinig flexibel. Dat is een van de belangrijkste oorzaken waarom zo weinig van hen aan het werk zijn, maar die vaak uit het oog wordt verloren.

De topman van de VDAB, Fons Leroy, vindt dat ook 60-plussers zich moeten bij- of omscholen. Het is een van de voorstellen die met de regelmaat van een klok worden gelanceerd om de werkzaamheidsgraad bij oudere werknemers op te trekken. Het blijft de achilleshiel van de Belgische arbeidsmarkt: goed 38 procent van de 55-plussers is aan de slag. In Zweden is dat meer dan 72 procent. Extra opleiding en scholing zijn noodzakelijk, maar de ondertewerkstelling van oudere werknemers heeft vooral te maken met de hoge loonkosten. Daar moet dringend iets aan gebeuren.

Akkoord, de voorbije jaren hebben de regeringen uiteenlopende maatregelen genomen om de loonkosten voor 55-plussers te doen dalen. Dat gaat van aanmoedigingspremies bij hun aanwerving tot lasten- verlagingen voor die specifieke doelgroep. Onlangs heeft federaal minister van Werk, Monica De Coninck (sp.a), deze maatregelen nog versterkt.

Maar die loonkostenverlagingen zijn blijkbaar onvoldoende om werk-gevers te overtuigen oudere werknemers aan te werven. Feit is dat de loonlasten zelfs met de regeringsmaatregelen zeer hoog blijven. De oorzaak is de structureel hoge loonspanning tussen jonge en oudere werknemers. In België is de kostprijs van een 28-jarige ten opzichte van een 55-jarige gemiddeld 48 procent duurder. In Scandinavië ligt dat rond 20 procent. Dat heeft alles te maken met het feit dat lonen in België sterk gekoppeld zijn aan anciënniteit in plaats van aan productiviteit, vroeger was dat leeftijd, maar dat is nu verboden wegens discriminerend.

Ook de gebetonneerde loononderhandelingen spelen hier een nefaste rol. Een oudere werknemer zou bij een sollicitatiegesprek bijvoorbeeld zelf kunnen voorstellen 10 of 20 procent onder barema te willen werken. Kwestie van de loonkosten voor de werkgever te verlagen. Maar dat mag niet. Zogoed als alle bedrijven in ons land vallen onder een sector die een collectieve arbeidsovereenkomst heeft gesloten over minimumlonen en barema’s. Die zijn algemeen bindend en daar kan een bedrijf niet van afwijken. Ook niet als de werknemer het zelf voorstelt. Een werkgever die daarop ingaat, is zelfs strafbaar.

De reden daarvoor is dat de wet de werknemer wil beschermen tegen zichzelf. In de context van een arbeidsrelatie wil hij de baas te vriend houden en daarom zou hij wel eens geneigd kunnen zijn een lager loon te aanvaarden. Wat even-tueel loondumping tot gevolg kan hebben.

Is er geen andere oplossing dan oudere werknemers op te sluiten in rigide loonbarema’s? Toch wel, er kan een wettelijk kader komen dat meer loonflexibiliteit toelaat en de werknemers beschermt. Waarom geen algemene wettelijke bepaling die stelt dat werkzoekenden vanaf een bepaalde leeftijd en na een vastgestelde werkloosheidsduur onder barema betaald mogen worden? -5 procent voor 45-jarigen, -10 procent voor 50-jarigen en -15 procent voor 55-jarigen. Dat is geen arbeidsmarktrevolutie, maar met zo’n systeem hebben werkgevers geen argumenten meer om weigerachtig te staan tegenover de aanwerving van oudere werkkrachten