ANSELM KIEFER

In het Gentse SMAK (Stedelijk Museum voor Actuele Kunst) loopt momenteel een tentoonstelling van de meest recente werken van de Duitse kunstenaar Anselm Kiefer.

Kiefer verscheen aan het eind van de jaren zestig op de kunstscène. Als leerling van Joseph Beuys voelde hij zich nauw verwant met diens sjamanisme, waarin de kunstenaar als een soort priester-tovenaar naar voren treedt en de intuïtie en een voeling met het aardse boven het rationele geplaatst wordt. Kiefers kent aan zijn kunst een transcendente rol toe, die tevens een religieuze functie – deze van het offer – inhoudt. De kunstenaar offert zichzelf op om tot bevrijding en verlossing te komen. Deze bevrijding moet zowel persoonlijk als sociaal geïnterpreteerd worden.

Kunst heeft steeds zijn historische wortels, zowel politiek, sociaal als mythologisch. Voor Kiefer, geboren in 1945, kan een mens pas vrij zijn wanneer hij zich met zijn verleden verzoend heeft. Voor Kiefer houdt dit verleden het Duitsland van de Tweede Wereldoorlog in. Om het puur historische en anecdotische te overstijgen, creëert Kiefer een soort niemandsland – weliswaar getekend door een bepaald verleden – waarin hij geen aan tijd en plaats gebonden beperkingen meer ondervindt. Niet toevallig verwijst Kiefer in zijn monumentale schilderwerken, boeken en installaties terug naar Noorse en Germaanse mythologieën, de Oudheid, bijbelse thema’s en Egyptische legendes. Inderdaad steken ook gevechtsvliegtuigen, oorlogsschepen en niet mis te verstane verwijzingen naar nazi-Duitsland regelmatig de kop op. In 1969 shockeerde hij met collages, foto’s en aquarellen in boekvorm de Duitse toeschouwer met zijn verdrongen verleden van WO II. Tijdens de Biënnale van Venetië in 1980 kreeg Kiefer van de Duitse critici felle aanvallen te verduren omwille van hetzelfde onderwerp.

Voor Kiefer moet kunst een link bewerkstelligen tussen chaos en orde, mens en natuur, individu en geschiedenis, hemel en aarde. Pas in het samenvoegen van deze uitersten krijgt kunst zijn beoogde kracht en vitaliteit. Kiefers werk straalt enerzijds sereniteit uit, anderzijds roept het een gevoel van pijn, vernieling en doodsheid op. De afgebeelde landschappen, ruïnes en interieurs, alsook het gebruik van verschillende materialen zoals tanden, zaden, naar beneden hangende zonnebloemen, afgeknipte nagels, kledingstukken, lood en zand, lijken het resultaat van een bloedig treffen of duiden op de artefacten van een vergane beschaving. Het oeuvre van Anselm Kiefer laat zich niet vastpinnen op een eenduidige interpretatie. De toeschouwer moet zich laten leiden door zijn intuïtie en verbeelding. Dan pas is een verrijkende dialoog met Kiefers werk mogelijk.

( Piet Goethals)

Tot 24 april in het S.M.A.K. in Gent. Inlichtingen: Tel. (09) 221.17.03 of http://www.smak.be