Amistad

“Amistad” is een demagogische en ambigue benadering van de situatie van de Afro-Amerikaan binnen de Amerikaanse geschiedenis.

“Amistad” opent met de heroïsche machtsovername van een tiental slaven op het Spaanse schip La Amistad. Regisseur Steven Spielberg kadreert het gespierde lichaam van hun leider Cinque in kikvorsperspectief tegen de dreigende onweerslucht. Hiermee duidt Spielberg enerzijds op het nakende lot van de opstandige slaven. Anderzijds wijst hij op de nadrukkelijke fysieke aanwezigheid van de Afrikaan, waarmee de toeschouwer gedurende de rest van de film geen contact noch inleving meer zal krijgen. Om ze terug naar hun vaderland te brengen, laten de slaven twee Spanjaarden in leven. Maar in plaats van koers te zetten naar Afrika, maken de Spanjaarden van de onwetendheid van de slaven gebruik om naar de Amerikaanse kust te varen.

De gevangenneming van Cinque en zijn lotgenoten mondt uit in een reeks processen, waar verschillende belangengroepen met elkaar in aanvaring komen. De Spaanse koningin eist de slaven als haar eigendom op. President Martin Van Buren mikt op een tweede ambtstermijn en kant zich tegen de vrijlating van de slaven om een conflict met de zuiderse staten te vermijden. De katholieke gemeenschap probeert de gevangenen voor zich te winnen via de Bijbel en de fervente abolitionisten Joadson en Tappan tenslotte zetten alle middelen in om de gevangenen terug naar hun families in Afrika te brengen.

Spielberg komt pas op dreef als hij zich buiten de gerechtszaal en de gevangenis begeeft, zoals in de openingssènes op de Amistad en deze waarin de onmenselijke behandeling van de zwarten op het slavenschip wordt getoond. Voor het overige is Spielbergs geschiedenisles droog en dubbelzinnig. Vooral in de momenten waar de Afro-Amerikaan wordt gebruikt om aan Amerikaanse waarden lucht te geven, gaat hij over de schreef. Nobele begrippen als vrijheid, samenhorigheid (de afschaffing van de slavernij staat symbool voor de Verenigde Staten) en het “diepmenselijke”, worden steevast beklemtoond door de patriottisch gekleurde score van John Williams. Williams overgiet zijn (ergerlijk) gezwollen strijkers- en koorensemble met Afrikaanse percussie om het samensmelten van de Afrikaanse met de Amerikaanse cultuur te verbeelden. Subtiel! De scènes waarin de gevangen slaaf via de plaatjes uit de Bijbel het leven van Christus reconstrueert en in Christus’ levensloop zijn eigen lotsbestemming ziet, getuigen van een zelden geziene naïviteit. Spielbergs visie op de geschiedenis en de plaats van de Afro-Amerikaan binnen de Amerikaanse samenleving is bijwijlen gewoonweg gênant.

PIET GOETHALS