Ambachtelijke animatie

Bij figuurtjes als Nemo of WALL.E denkt u wellicht niet meteen aan kunst, laat staan aan musea. Toch brengt de Bundeskunsthalle in Bonn een overzichtstentoonstelling over Pixar, de legendarische tekenfilmstudio die Apple-baas Steve Jobs groot maakte.

Als u kinderen hebt, kunt u de stemmetjes van Ratatouille, Monsters Inc., Finding Nemo of Cars misschien niet meer horen. Of u kijkt stiekem met uw kroost mee, en geniet van het vakmanschap van de Pixar-studio’s. Terecht, want in 25 jaar haalde Pixar Animation Studios veertien Oscars binnen. Vijf jaar geleden wijdde het MoMA in New York een eerste tentoonstelling aan Pixar, een bevestiging dat het bedrijf wel degelijk kunst maakt.

Laat het meteen duidelijk zijn, de tentoonstelling ‘Pixar, 25 years of Animation’ is geen gigantische speelgoedmand vol prullaria die uit de breinen van de merchandising-afdeling is ontsproten. Hoewel er aan de ingang van de Bundeskunsthalle in Bonn een gigantische opblaasbare WALL.E staat, zijn er amper beelden van de langspeelfilms te zien. “De bezoekers kennen de films, ze hebben ze thuis op dvd, die hoeven we niet in een museum te brengen”, vertelt Elyse Klaidman, curator van de tentoonstelling en directeur van de Pixar University and Archive. “Dit is een kunsttentoonstelling.”

Technologie en kunst

“Wij zijn in eerste instantie een bedrijf van creatievelingen en filmmakers”, bevestigt Jim Morris, de algemeen directeur van Pixar. “Aan elke film werken we ongeveer vier jaar. Het begint allemaal met doorgedreven voorbereidingswerk om figuren te maken, we gaan op zoek naar hun karakter en de wereld waarin ze leven.” Voor elke film worden 60.000 tot 80.000 tekeningen gemaakt, in potlood, viltstift, houtskool, gouache, waterverf, Oost-Indische inkt… Pas na een jaar of twee worden de tekeningen gedigitaliseerd.

Hoezo, Pixar was toch het eerste bedrijf dat een volledig computergeanimeerde 3D-film heeft gemaakt? Inderdaad, Pixar zette de wereld van de tekenfilm in 1995 helemaal op zijn kop toen het Toy Story uitbracht. Ondertussen zijn er twaalf langspeelfilms en nummer dertien, Brave, loopt sinds gisteren in de Vlaamse zalen. “De tekenfilms vallen in de smaak door de combinatie van intelligente humor, fijn uitgewerkte karakters en gloednieuwe 3D-technieken. Het perfecte huwelijk tussen technologie en kunst”, noemt Klaidman het.

“Een heel team, meestal mensen die schone kunsten of animatie hebben gestudeerd, werkt het plan van de regisseur uit. Daarbij vertrekken ze van ‘ story‘, ‘ character‘ en ‘ world‘, of het verhaal, de personages en de wereld waarin de film zich afspeelt. Ook de expo in Bonn is rond die drie thema’s opgebouwd.” Aan de hand van ruim 500 ontwerpschetsen, tekeningen, animaties, schilderijen, maquettes van achtergronden zie je hoe door een zorgvuldige combinatie van karakter- en verhaalopbouw, techniek en heel veel creativiteit een animatiefilm tot stand komt – althans het deel vóór de computers hun intrede doen.

“We doen dit niet om winst te maken. Ook al draait de show break-even, dit is een liefdesdaad. Onze artiesten zijn erg anoniem, meestal ken je alleen de naam van de film. Daarom wilden we hun naam bij hun werk zetten. Zo staan ook zij eens in the picture. Je werk in een lijst aan de muur van het MoMA met je naam eronder zien hangen, welke artiest droomt daar niet van”, vraagt Kim Donovan, exhibition manager van Pixar, zich af.

“Maar versta me niet verkeerd, bij Pixar werken bijna uitsluitend creatievelingen, want ook de informatici moeten gek creatief zijn om de technologie te ontwerpen om onze films te kunnen maken. Ons technologische team is even creatief als het artistieke team – een wijsheid die onze overleden baas, Steve Jobs, deelde in al zijn projecten. We zijn ook symbolisch gevestigd in Californië boven Silicon Valley en Hollywood, als een versmelting van beide, maar toch met een eigen identiteit.”

Bureaulampen met een bal

Een passie die goed geld opbrengt. Elke Pixar-film brengt een half tot 1 miljard dollar op. “Bovendien gebruiken ook de meeste andere animatiestudio’s onze technologie, vooral voor special effects. Ook Paramount en Dreamworks gebruiken de software RenderMan, bijvoorbeeld om Jurassic Park te maken.”

Het bijzondere aan Pixar is dat heel banale voorwerpen erg menselijk worden. Het eerste filmpje was Luxo Jr., over twee bureaulampen die met een bal spelen. Het feit dat Pixar er zo goed in slaagt voorwerpen te vermenselijken kan alleen maar omdat er gigantisch veel voorbereidingswerk aan voorafgaat. De maquettes van figuurtjes staan op de bureaus van de medewerkers, zodat ze er letterlijk mee kunnen spelen. Daardoor kunnen ze hen ook een karakter geven, vaak gebaseerd op mensen uit hun omgeving. Als vissen zouden spreken, zouden ze spreken zoals Nemo, precies dat kan je in Bonn ontdekken.

FREDERIC EELBODE IN BONN

“De tekenfilms vallen in de smaak door de combinatie van intelligente humor, fijn uitgewerkte karakters en gloednieuwe 3D-technieken. Het perfecte huwelijk tussen technologie en kunst” – Elyse Klaidman, Pixar