De OCMW’s hebben meer middelen nodig om hun basistaken te kunnen blijven uitvoeren. Dat is de boodschap in een gemeenschappelijk memorandum dat de Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten (VVSG) samen met de Brusselse en Waalse OCMW’s heeft opgesteld in aanloop naar de verkiezingen van juni. “Als we niet opletten worden we een loket dat cheques uitdeelt.”
België telt 581 OCMW’s in Vlaanderen, Wallonië en Brussel. Zij zijn een soort laatste vangnet voor de sociale zekerheid. Wie niet de nodige middelen heeft om een menswaardig leven te leiden kan er terecht voor financiële steun, maar ook voor zaken als budgetbeheer of psychologische ondersteuning. Daarnaast beheren ze crèches en rusthuizen en spelen ze een rol in de opvang van asielzoekers.
Die taken goed uitvoeren wordt hoe langer hoe moeilijker, blijkt uit het verkiezingsmemorandum van de VVSG en de Waalse en Brusselse OCMW’s. De belangrijkste eis richting federale overheid is dan ook financieel: er moeten meer middelen komen. Concreet vragen de OCMW’s de volgende federale regering om de terugbetaling van de leeflonen die ze uitkeren op te trekken tot 95 procent, waar ze die uitkeringen nu maar voor maximaal 70 procent terugbetaald krijgen. De OCMW’s willen de job van maatschappelijk assistent bij OCMW’s aantrekkelijker kunnen maken en vragen steun voor digitalisering, om efficiënter te kunnen werken.
Zonder extra middelen ziet de toekomst er niet rooskleurig uit, vreest Khalid Zian, de voorzitter van de federatie van Brusselse OCMW’s Brulocalis. “De lokale besturen en OCMW’s verkeren in een zorgwekkende financiële toestand. We kunnen de lonen van onze medewerkers, voor wie de werklast exponentieel is gestegen, niet optrekken. Als er geen structurele herfinanciering komt, zal de basisdienstverlening onvermijdelijk verzwakken of zelfs deels wegvallen.” De voorzitter van de Waalse OCMW’s Luc Vandormael verwoordt het zo: “We vrezen dat alles behalve de absolute basisdienstverlening wegvalt, terwijl de psychologische hulpverlening, opvangtehuizen, sociale restaurants en andere diensten net de gewapende arm zijn waarmee we mensen uit de armoede kunnen helpen. Als we niet opletten worden we gewoon een loket dat cheques uitdeelt.”
Spelen voor bank
Dat veel financiële eisen gezien de federale budgettaire situatie wellicht moeilijk zullen liggen, beseft VVSG-voorzitter Wim Dries ook. Maar niet alle eisen hebben per se een prijskaartje. Zo vragen de OCMW’s de federale overheid om steun die nu vaak via projectoproepen en dus ad hoc wordt toegekend, structureel te maken, en valt er geld te rapen bij de vele voorschotten op ziekte- en werkloosheidsuitkeringen die ze nu betalen. In sommige OCMW’s hebben tot 30 procent van de mensen met een leefloon eigenlijk recht op een werkloosheids- of andere uitkering, maar omdat de instellingen die die bedragen moeten uitbetalen met vertragingen kampen, komen die personen bij de OCMW’s terecht, legt Dries uit. Die krijgen dat geld nadien wel terug, maar de administratieve lasten zijn niet min. “We spelen eigenlijk voor bank”, vat de VVSG-voorzitter de situatie samen.
Hoe dan ook kan het op administratief vlak heel wat beter, vindt Dries. Zo willen de OCMW’s graag administratieve medewerkers kunnen aanwerven om het werk van maatschappelijk assistenten te verlichten, en is er soms een overdaad aan administratie. “We merken dat we steeds pietluttigere controles moeten invoeren. Die tijd kunnen we beter gebruiken om kwetsbare personen te begeleiden. Geef meer vertrouwen aan de OCMW’s”, zegt hij.
In Vlaanderen ontvingen in 2022 meer dan 41.000 mensen een leefloon of equivalent leefloon, een cijfer dat al sinds 2012 onafgebroken toeneemt. Het aantal leefloners is tussen 2008 en 2022 gestegen met 69 procent.
