De helden zijn gevierd. In Uruguay, Nederland en Spanje. Toen de vieringen hun hoogtepunt bereikten, was ik in Bristol. In de lokale Waterstone’s stonden minstens vijftig Britten aan te schuiven om een boek te laten tekenen door Michael Palin. U kent Palin van Monthy Python of van zijn schitterende reisverhalen naar de Himalaya. Een begenadigd schrijver, een schitterend televisiemaker en een charmante Brit. Ik mocht me niet voorstellen wat er zou gebeurd zijn mochten de Engelsen de wereldbeker voetbal hebben gewonnen. Hoeveel miljoenen Engelsen zouden er dan in beweging zijn gekomen?
Maar wat vieren die supporters eigenlijk? Voetbal is een ploegsport waar vanaf een zeker niveau de factor geluk onvoorstelbaar hoog is. Want daar is Dame Fortuna de twaalfde speelster. Als zij van het veld wordt gestuurd, dan mag je talent zat hebben, dan geraakt de bal niet in het doel. Het Holland van Cruyff van 1974, dat was pas topvoetbal. Maar Holland was enkel in de eindronde omdat in de kwalificatieronde de scheidsrechter in de laatste minuten ten onrechte een Belgisch doelpunt afkeurde. Spanje is tijdens de kwalificatierondes letterlijk door het oog van een naald gekropen, een oog waar Italië dit keer niet was doorgeraakt. Het spel van Spanje was zo overdonderend goed dat ze verloren van voetbaldwerg Zwitserland. In de match tegen Paraguay kwamen, bij een gelijke stand, er in de slotfases de meest vreemde strafschoppen bij kijken. Vrouwe Fortuna speelde mee tot de allerlaatste seconde.
K ortom: al die fans vieren vooral toeval, geluk en scheids- rechterlijke dwalingen. Er moet nu eenmaal één land wereldkampioen worden. De beste ploegen zoals Bra-zilië, Italië of Spanje hebben wat meer lotjes in de loterij dan Uruguay of Tsjechië, dat klopt. Maar Uruguay is toch met relatief weinig lotjes in de halve finale geraakt. De grootste overwinnaar van het tornooi was uiteraard Paul, de octopus, die nogmaals heeft aangetoond hoe gefascineerd wij allemaal zijn door het toeval. Als een kind een zes gooit met een dobbelsteen, klapt het in de handjes van pret. Het is bovendien ook trots op zijn ‘prestatie’. Volwassenen zijn niet anders, ook zij zijn trots op toevallige winst. Als er iemand moet winnen, zal er dus altijd wel iemand zijn die (voor een heel groot deel onterecht) heel erg trots is op zijn prestaties. En nadien is die prestatie geen ‘toeval’. Hoe durft Marc Buelens nu stellen dat Italië een goede ploeg is? Ze zijn uitgeschakeld in de eerste ronde. Het resultaat, hoe toevallig ook, heeft altijd gelijk.
Uit onderzoek blijkt dat mensen de juiste combinatie van toeval en talent het meest opwindend vinden. Daarom dat we zo verslaafd geraken aan kaarten, zakendoen, en sport bekijken. Of ligt het bij het bedrijfsleven totaal anders? Daar heb je alleen weloverwogen SWOT-analyses, marketing planning, KPI’s. Daar wint alleen en altijd de beste. Of is het bedrijfsleven beter te vergelijken met tientallen bedrijven die proberen markten te veroveren, zoals ik in mijn jeugd met het spel Risk de wereld wou veroveren? Ik was niet alleen: ook de erg gemotiveerde medespelers wilden de wereld veroveren. Wie uiteindelijk won, kon bijzonder lang napraten over tactiek, beslissende veldslagen en domme beslissingen van anderen. De dobbelstenen lagen in de doos eenvoudig te wachten om de winnaar van vandaag de verliezer van morgen te maken. Uiteraard zijn er domme riskspelers, uiteraard zijn er domme ondernemers, je leert snel dat er duidelijke recepten zijn om steevast te verliezen, maar er zijn bitter weinig recepten om altijd te winnen, niet bij Risk, niet in het voetbal en niet in het bedrijfsleven.
De geluksfactor zit dus altijd in de speldoos. De echte slimme ondernemer weet dat hij geregeld zal verliezen, tracht eruit te leren (was dit nu toeval of een domme fout?) en herbegint, in de hoop dat Vrouwe Fortuna ditmaal beter is gezind. Het enige echt dwaze zijn de eindeloze analyses achteraf van derden. Spanje heeft gewoon een tikkeltje meer geluk gehad dan Nederland en vooral dan Duitsland. Punt. En Italië heeft echt pech gehad. Urugay heeft heel veel geluk gehad. Je kan dat geluk eindeloos analyseren, en dat is cafépraat. Leuk. Maar in het zakenleven is dat tijdverlies. Enkele grote lijnen van succes zijn bekend. Wie daartegen zondigt, is een avonturier. Al de rest is bijgeloof, net zoals in het voetbal. Het enige wat we nog missen is octopus Paul. We hebben die echter al op de beurs. Elke dag vind je honderden octopussen Paul in de beleggersblaadjes. Er zijn er altijd wel bij die echt scoren. Hopelijk zijn hun fans minder fanatiek dan die van de inktvis. Want toen de voorspelling niet gunstig was, wilden vele ‘believers’ hem opeten.
DE AUTEUR DOCEERT MANAGEMENT AAN DE VLERICK LEUVEN GENT MANAGEMENT SCHOOL.
Marc Buelens
Je kunt geluk eindeloos analyseren, en dat is leuke cafépraat, maar in het zakenleven is dat tijdverlies.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier