Als geld de enige drijfveer is

11september 1844. Een jonge Duitser, de zoon van een joodse veehandelaar, zet voet aan wal in New York. Anderhalve maand eerder is hij als geheelonthouder vertrokken uit Le Havre. In New York ontscheept hij als een doorgewinterde drinker. ‘Timide, zwijgzaam, bedachtzaam vertrokken, ontscheept in de overtuiging de wereld te kennen’, schrijft Stefano Massini in Er is iets met de Lehmans.

De man, Heyum Lehmann, laat zich registreren als Henry Lehman, en hij leert van zijn joodse vrienden waarmee je geld kunt verdienen: ‘Iets waar de mensen niet buiten kunnen’. Hij begint een textielwinkel in Alabama, die uitgroeit tot een katoenhandel. Dankzij de slavernij neemt het familiebedrijf Lehman Brothers een hoge vlucht.

Maar uiteindelijk blijkt er het meeste geld te verdienen door te handelen in geld. En dus wordt Lehman Brothers een bank, die uitgroeit tot een van de grote Amerikaanse zakenbanken. Een bank met een dubieuze moraal, wat uiteindelijk zal leiden tot de val in september 2008 en de grote, wereldwijde financiële crisis die erop volgt.

Maar het boek van Stefano Massini afschilderen als de ‘kroniek van een aangekondigde dood’ van een arrogante zakenbank zou afbreuk doen aan de diepgang van het werk. De jarige Italiaan schetst in 800 pagina’s een boeiende familiekroniek.

Het boek is het tegenovergestelde van saaie non-fictie. Massini heeft het verhaal van de broers en neven Lehman als een lang episch gedicht neergeschreven. Die speciale vormgeving creëert een leesritme waardoor je als lezer meteen meegezogen wordt in de gebeurtenissen. De stijl is lyrisch, maar evenzeer verrassend, bijbels en humoristisch.

Zowel in zijn toneelstuk The Lehman Trilogy als in dit boek legt Massini haarfijn uit hoe het kapitalisme zich in de Verenigde Staten heeft ontwikkeld, en hoe het is ontspoord. Niet alle telgen van de familie Lehman zijn schurken, je ontmoet in het boek ook charmante figuren. Maar als geld de enige drijfveer wordt, kom je toch uit bij een bank die haar klanten beliegt. Hoe die verwerpelijke bedrijfscultuur in 150 jaar groeit en van generatie op generatie wordt doorgegeven, toont Massini op een prachtige manier.