Als enkele duiten volstaan

“Arme mensen betalen hun lening sneller terug dan rijke mensen. Ze zijn erkentelijk voor het vertrouwen dat je in hen stelt.” Patrick Sapy heeft een goed geloof in de overlevingskansen van Microstart. De microkredietinstelling schrijft in Sint-Gillis en Schaarbeek leningen van 500 tot 10.000 euro uit aan kleine starters die het anders niet zouden rooien.

De cliënten van Microstart missen geld om hun werklust te doen losbarsten of hun ideeën uit te werken. Ze krijgen geen lening bij reguliere banken en leven vaak van een uitkering. Vaak gaat het om jonge immigranten die op zichzelf zijn aangewezen. “In Sint-Gillis en Schaarbeek raken veel mensen maar aan werk door een eigen zaak te starten. Wij willen hen lanceren”, zegt de Franse directeur-generaal Patrick Sapy. Hij stond twintig jaar geleden mee aan de wieg van moederbedrijf ADIE (Association pour le droit à l’initiative économique), dat vandaag over heel Frankrijk kantoren heeft en er met 25 banken samenwerkt.

Patrick Sapy kreeg zakgeld om in België de vlag van dochter Microstart neer te planten. Begin dit jaar opende hij een kantoor in Sint-Gillis, en morgen, 17 juni, gaat het kantoor in Schaarbeek open. Microstart werkt met acht betaalde consulenten en veertig vrijwilligers. Er zijn al een een dertigtal cliënten. Uiteindelijk doel is op jaarbasis vijftig tot honderd cliënten per consulent te bereiken. Die kunnen leningen van 500 tot 10.000 euro krijgen, het gemiddelde krediet is 3000 euro.

TRENDS. ADIE overschrijdt voor het eerst de Franse grenzen. Waarom koos het voor België?

PATRICK SAPY. “Dat is min of meer toevallig ontstaan, toen BNP Paribas in Frankrijk en Fortis in België, nog voor de overname, samen nadachten over microkredieten in België. Daar is Microstart uit voortgekomen. Wij werken hier samen met BNP Paribas Fortis. Op termijn zie ik ons hier ook naar grotere verbanden met verschillende banken evolueren.

“Daarnaast hebben we hier natuurlijk marktonderzoek gedaan. We gingen op zoek naar gemeenten met tegelijk een hoge werkloosheidsgraad en een groot aantal startende ondernemers. In Sint-Gillis en Schaarbeek vonden we dat samenspel van ondernemersdynamiek en de nood aan werk. Mijn ervaring leert dat we hier niet veel publiciteit moeten maken om onze activiteit op gang te krijgen. De mondreclame doet in dergelijke wijken zijn werk.”

Wat is de doelgroep van Microstart?

SAPY. “We mikken echt op de armste ondernemers, zij die elders niet aan de bak komen. Als we iedereen krediet verstrekken, komen er te veel zelfstandigen op de markt, die elkaar doodconcurreren. Het is niet de bedoeling dat een hooggeschoolde jongere uit een welvarende omgeving hier komt aankloppen, wel de uitkeringstrekker uit een zwak sociaal milieu of de sans-papiers. De zaken die ze starten zijn meestal vrij regulier: groentewinkels, snackbars of transportfirmaatjes, een enkele keer zit er een artiest tussen.”

Hoe hou je enkel de meest kwetsbare mensen over?

SAPY. “In een persoonlijk gesprek ondervinden we snel wie de hulp echt kan gebruiken. We werken niet bureaucratisch, de mensen moeten hier geen papierhandel bovenhalen om aan te tonen dat ze bij geen enkele bank een lening hebben gekregen. Wij leiden dat zelf wel af uit hun verhaal: als je van een uitkering leeft, dan kan je een traditionele lening al vergeten.

“Het is wel belangrijk dat we dynamiek of ondernemerszin bespeuren bij de kandidaat-lener. Onze consulenten zijn erop getraind de vragen te stellen om daarachter te komen.”

De klant betaalt 5 procent dossierkosten, die van het geleende bedrag worden ingehouden. De rente bedraagt dan nog eens 8,25 procent. Waarheen gaat dat geld?

SAPY. “Van die rente moeten we al 2,25 procent aan de bank betalen. Dan houden we nog 3 procent risicopremie opzij, voor het geval sommige cliënten het geleende bedrag niet of niet helemaal terugbetalen. De overige 3 procent gaat naar werkingskosten, zoals het onderhoud van het gebouw en de lonen van de medewerkers. We zijn een CBCA met sociaal oogmerk, al het geld stroomt terug naar de organisatie en wordt opnieuw geïnvesteerd. Voor moslims hebben we trouwens een aangepast tarievensysteem. Omdat zij vanuit hun geloof geen rente mogen betalen, rekenen we meteen 9 procent dossierkosten aan.”

Is de kans groot dat klanten het krediet niet terugbetalen?

SAPY. “Dat gebeurt gelukkig weinig, precies omdat we dat risico vooraf al zo klein mogelijk houden. We bekijken met de klant goed hoeveel hij maandelijks denkt te kunnen terugbetalen en bepalen dan de afbetalingstermijn, die op maximum drie jaar ligt. Elke maand sturen we een herinnering dat de deadline nadert en als een klant te laat betaalt, volgen we dat heel kort op. Hij krijgt meteen een telefoontje van zijn consulent.”

“Vanuit mijn Franse ervaring kan ik zeggen dat 95 procent vanzelf en tijdig terugbetaalt en 3 procent dat doet na enig aandringen. Bij slechts 2 procent moeten we doorgaan tot op het einde, in zeer uitzonderlijke gevallen tot voor de rechtbank. In microfinanciering geldt het uitgangspunt: arme mensen betalen gemakkelijker terug dan rijke mensen. Ze hebben in hun leven maar weinig geluk gehad of kansen gekregen. Ze zijn dan ook erkentelijk voor het vertrouwen dat je in hen stelt. Dat willen ze allerminst beschamen. We dekken ons overigens gedeeltelijk in: een klant moet een vriend of kennis aanbrengen die voor de helft van het geleende bedrag borg wil staan. Die sociale druk moedigt de klant nog aan om in orde te zijn. Niemand staat graag in het krijt bij zijn vrienden.”

De klanten kunnen ook begeleiding krijgen bij hun zaak. Wat houdt die in?

SAPY. “Dat gaat om het aanleren van basisprincipes als inkomsten en uitgaven in een schrift noteren, documenten sorteren, winstmarge berekenen op producten of prijszetting. U moet weten dat sommigen nauwelijks in een van onze landstalen kunnen lezen of schrijven of soms bijna analfabeet zijn. De consulenten helpen hun klanten en elke dinsdagmiddag zit hier ook een vrijwilliger die hen voorthelpt met hun vragen. Onze vrijwilligers, vaak mensen met ervaring in het bedrijfsleven, gaan ook de markt en de straat op om Microstart aan de mensen te leren kennen.”

U kunt België met Frankrijk vergelijken. Is het in ons land nu gemakkelijk of moeilijk om een eigen zaak te beginnen?

SAPY. “Blij dat u er zelf over begint, want het antwoord is eerder ‘moeilijk’. Om te beginnen verliest een werkzoekende in België meteen een deel van zijn uitkering als hij te veel verdient. In Frankrijk bestaat ook een soort startgeld voor wie een zaak begint. Hier gebeurt net het omgekeerde: voor een zelfstandige iets heeft verdiend, moet hij al sociale bijdragen betalen. In Frankrijk komen die bijdragen en belastingen allemaal pas nadat hij inkomsten heeft vergaard. Lijkt me veel logischer.

“Een startende ondernemer worstelt hier dan nog eens enorm met de bureaucratie, terwijl wij in Frankrijk met drie kliks op een website een ondernemingsnummer hebben. Het kan echt eenvoudiger. Door de strenge reglementering kan je bovendien zonder diploma lang niet eender welke zaak beginnen. Al die controle werkt verlammend. Ondernemerszin is hier nochtans genoeg. Jammer dus.”

JOHAN DE CROM, FOTOGRAFIE JONAS HAMERS / IG

” Een vriend of kennis van de klant staat borg voor de helft van het geleende bedrag. Die sociale druk moedigt hem aan tijdig te betalen”