Aki Kaurismäki

De zomermaanden zijn een kalme periode op filmgebied. Niet getreurd echter : u krijgt de unieke kans om het volledige oeuvre van de Finse cineast Aki Kaurismäki mee te pikken.

Aki Kaurismäki (geboren in 1957) debuteerde als filmcriticus, scenarioschrijver, acteur en regieassistent van zijn broer Mika Kaurismäki. Typische kenmerken voor zijn films zijn de beangstigende sfeer van de nachtelijke stad, de eenzaamheid, de vervreemding en de onmogelijke liefde, allemaal elementen die al in zijn debuut ” Crime and Punishment” (1983) zaten vervat.

De films van Kaurismäki vinden hun grond in de realiteit van de Finse maatschappij. Als een moderne poëet van het neorealisme overstijgt hij het puur realistische karakter van deze stroming door een uitgepuurde, minimalistische mise-en-scène. Kaurismäki’s voorbeelden zijn onder meer Robert Bresson, Carl Theodor Dreyer, Buster Keaton en Yasujiro Ozu. Zijn acteursregie is onderkoeld. De acteurs debiteren hun afgemeten dialogen in sobere architectonische ruimtes. De protagonisten van een Aki Kaurismäki-film zijn voortdurend op zoek naar geluk en liefde. De sociale problematiek ligt hem na aan het hart. De psychologische gevolgen van de werkloosheid, de strijd voor menselijke waardigheid en het recht op liefde zijn een weerkerend thema.

Maar Kaurismäki serveert zijn grimmige en verscheurde kijk op de westerse samenleving niet zonder humor. Zijn cynisme schippert tussen milde ironie en het burleske. Zijn drie filmproducties met de Leningrad Cowboys tonen een voorliefde voor de overdrijving en het grotesk komische.

In ” Shadows in Paradise“, ” Ariel” en ” The Match Factory Girl” (zijn ” losers“-trilogie genoemd) vindt zijn grauw maatschappijbeeld een tegengewicht in de absurdititeit van het dagelijks leven. Kaurismäki observeert in zijn visueel afstandelijke stijl het hoogst nodige. Zijn kunst bestaat er net in om het menselijke van zijn personages met enkele vluchtige toetsen bijzonder raak uit te beelden. Hoe deprimerend zijn onderwerpen ook mogen zijn, steeds schijnt het licht van de hoop op het einde van zijn films. De hoop is meestal gericht op een reis naar het buitenland of wordt geboden door de alles overwinnende kracht van de liefde. Het is die liefde die Jean-Pierre Léaud nieuwe energie schenkt in ” I Hired a Contract Killer” en het echtpaar uit ” Drifting Clouds” motiveert om verder te gaan. Naast de hierboven geciteerde films, mag het in België onuitgebrachte ” Hamlet Goes Business” zeker niet gemist worden.

Piet Goethals

De retrospectieve vindt plaats in de Brusselse Actor’s Studio tot 29 juli. In Vlaanderen zijn de films van Kaurismäki nog te zien te Brugge in de Lumière (van 15 tot 21 augustus), in de Gentse Studio Skoop (van 21 tot 27 augustus) en in de Cartoons te Antwerpen van 4 tot 9 september.

Aki Kaurismäki Retrospectieve tijdens de zomermaanden.