AFRIKA

Langs de Kongo

Net op het ogenblik dat de Amerikaanse auteur Jeffrey Tayler begint aan zijn tocht met een prauw over de machtige Kongo-rivier, stroomafwaarts van Kisangani diep in Kongo naar de hoofdstad Kinshasa, verneemt hij dat er acht Italianen vermoord zijn in Goma. Kongo heet dan nog Zaïre, de dagen van Mobutu zijn evenwel geteld. Het land wordt geteisterd door rebellen en Rwandese vluchtelingen, maar evenzeer door onbetaalde Zaïrese soldaten, die zich plunderend en moordend overeind houden. Tayler en zijn gids vertrekken dan ook ‘s nachts, uit vrees om anders uit de weg geruimd te worden door lui die tuk zijn op de voorraden voor de 1800 km lange tocht in de uitgeholde boomstam. Met dat huzarenstuk wil Tayler de reis overdoen die ontdekkingsreiziger Stanley in 1870 maakte. Van Stanley’s expeditieleden verloor de helft het leven, onder wie de drie hem vergezellende Europeanen. Ook Tayler krijgt het hard te verduren, waarbij de verraderlijke stroom en de krokodillen lang niet de grootste problemen vormen. In de laatste maanden van het chaotische Zaïre is een blanke op een wankele prauw sowieso lokaas voor schorremorrie, kannibalen of desperado’s die ook alleen maar proberen te overleven.

Met Langs de Kongo, het kleurrijke verslag van zijn adembenemende expeditie, beleeft Tayler zijn doorbraak als reisschrijver. De voormalige talenstudent vestigde zich na een zwerversbestaan in Moskou als medebedrijfsleider van een Russisch-Amerikaanse beveiligingsfirma die lijfwachten en bewakingsdiensten levert voor westerse zakenlieden die zich de Russische maffia van het lijf willen houden.

Uiteraard laat Tayler ook de magistrale roman Hart der duisternis uit 1899 van Joseph Conrad niet onvermeld, het verhaal van een kapitein die de Kongo-rivier opvaart op zoek naar een waanzinnig geworden vertegenwoordiger van een handelsmaatschappij. Op die klassieker heeft Robert Edric zijn zopas vertaalde roman In naam van de heiden geënt. Het verhaal speelt zich af in hetzelfde jaar als Conrads roman, 1897, en verwijst er ook geregeld naar. Op een afgelegen handelspost in Belgisch Kongo wordt een Brit beschuldigd van de moord op een inheems kind. Ook Edric gebruikt Kongo als een metafoor, als meetlat voor het al te dunne laagje vernis van de civilisatie en ook hij zet tegelijkertijd het kolonialisme (nogmaals) in zijn hemd. Zijn metafoor en karakters beklijven, terwijl de betekenis versterkt wordt door stilistische terughoudendheid en understatement. Kongo blijft ook literair fascineren.

Luc De Decker [{ssquf}]

Jeffrey Tayler, Langs de Kongo. Atlas, 320 blz., 22,50 euro. Robert Edric, In naam van de heiden. Globe/BZZTôH, 351 blz., 22,50 euro.