ADEL EN KAPITAAL

Doorlopend jong bloed.

De Belgische adel is open en kan zich verjongen, in tegenstelling tot bijvoorbeeld de Franse en de Nederlandse noblesse. Jaarlijks wordt een twintigtal landgenoten verheven tot de adelstand. België is, met Groot-Brittannië, een van de allerlaatste landen waar de koning landgenoten in de adelstand kan opnemen.

Maurice graaf Lippens, Paul baron Buysse, Valère baron Croes, Jan baron Huyghebaert, Hugo baron Vandamme, Rik baron Donckels, Marc baron Santens, Piet baron Van Waeyenberge behoren tot de jongere lichtingen. Zij zijn welkom op de cocktails en bij de netwerking van de Vereniging van de Adel van het Koninkrijk België, het genootschap van de edellieden. In de bestuurderslijst van het Memento der Effecten, de Gotha van het Belgische (beursgenoteerde) kapitaal, staan 700 fysieke personen. Zeven procent draagt een adellijke titel.

Het aantal nobiljons in België wordt geschat op 20.000 (duizend families); 14.000 edellieden zijn lid van de Vereniging van de Adel. Het promoveren tot edelman of edelvrouw leidde de jongste jaren tot een grotere Vlaamse aanwezigheid in de Belgische adelstand. De nieuwe ridders, baronnen en graven van Vlaanderen ontmoeten de oudgedienden van de Waalse industriële revolutie, de Boëls, de Janssens, de Solvays de la Hulpe (de familiestichter, industrieel en sociaal filosoof Ernest Solvay weigerde geadeld te worden).

Eén derde van de Belgische edellieden wortelt in het ancien régime (voor de Franse Revolutie), twee derde na 1830. De jonge geslachten werden geadeld door Leopold I en zijn opvolgers en de band tussen de adel en de Coburgs is stevig. Bij de nieuwe adel groeit het aantal prominenten uit het zakenleven. De belangstelling onder bedrijfsleiders voor dit eerbetoon is zeer groot.

Leon A. Bekaert (1891-1961) werd geadeld tot baron, een erkenning voor zijn jarenlange industriële en sociale pioniersrol. Reynald Moretus noemt spontaan Leon baron Bekaert als voorbeeld van de aanvaarding van de nieuwe adel door de traditionele adel: “De adel is zich zeer bewust dat de toetreding van nieuwelingen een eeuwenoude traditie is en heeft geleid tot de voortzetting van de adellijke stand. In 1789 was er een pogrom van de adel. Een waarnemer had kunnen verwachten dat de adel definitief was weggemaaid. Hij is uit de asse herrezen door zijn aanpassingsvermogen. De Belgische edellieden maken geen onderscheid tussen de geslachten van het ancien régime en de jongste adel, zij weten dat adel moet drijven op verdiensten en inzet.”

Reynald Moretus, een telg uit een Antwerpse grafelijke familie (zijn oudere broer draagt de adelstitel) zit sedert zes maanden de Vereniging van de Adel voor. Hij is een rechtstreekse afstammeling van de aartsdrukker van de Spaanse koning Christoffel Plantin (1514-1589), de vierde generatie na Christoffel werd geadeld. “Mijn voorvader had een beroep en als je dan geadeld werd, was dat zeer ongebruikelijk,” lacht Reynald Moretus.

Sedert de negentiende eeuw zijn de Moretussen aandeelhouder, onder meer van AnHyp. Na het vertrek van Claude de Villenfagne, directievoorzitter bij de Antwerpse spaarbank, werd Reynald Moretus voorzitter van de raad van bestuur in onplezierige omstandigheden. “Plichtsbewust en kalm,” zegt Carl Holsters, voorzitter van het directiecomité van de fusiebank AnHyp-Ippa (van de groep Axa Royale Belge), “heeft voorzitter Moretus de bank door de penibelste situaties geleid. Ik herinner me een algemene vergadering die zeven uur duurde en waar hij de koelbloedigheid en de vriendelijkheid in persoon bleef.” De bewoner van de Moretusbossen in Boechout heeft een loopbaan in het zakenleven achter de rug. Hij was onder meer secretaris van de Generale Maatschappij van België en na de raid van Carlo De Benedetti en de overname door Suez, secretaris-generaal van CMB.

De carrière van Reynald Moretus illustreert de verschuiving in de beroepsloopbaan van adel: edellieden vindt men minder en minder in de diplomatie, het leger en de kerk; meer in de bedrijven.

Bekend is dat Interbrew een internationale groep werd door de inzet en de visie van adellijke families, in de eerste plaats de Spoelberchs, omringd door afstammelingen van de geslachten Cornet de Ways Ruart, d’Ansembourg, de Pret de Roose de Calesberg, de Mévius. Het uitgeef- en drukkersbedrijf Brepols in Turnhout wordt vandaag opnieuw geleid en van vers kapitaal voorzien door een telg van de Kempense nobiljons de Cartier de Marchienne (verwant met de familie Emsens van Sibelco en Etex – ex- Eternit, zie onder meer omslagverhaal, 18 november 1999). Graaf de Launoit inviteert jaarlijks de gasten van (Axa) Royale Belge op een kerstconcert aan de Vorstenlaan. De familie de Launoit werd een zakendynastie in de financiën ( Cofinindus, Bank Brussel Lambert) en het staal. Het geslacht Desclée de Maredsous is traditioneel grootaandeelhouder van energiebedrijven.

Af en toe duiken prestigieuze namen opnieuw op (om de naam, om de relaties, om de bekwaamheid?). Zo is sedert kort prins Michel de Ligne, van de prestigieuze princes de Ligne, aangetrokken als voltijdse communicatieman bij Tractebel. Bij deze groep bleek in de jongste controverse met Suez Lyonnaise baron en bestuurder Van Gysel de Meise voor een half miljard frank aandelen te bezitten. Reynald Moretus: “Met 20.000 edellieden op 10 miljoen Belgen hebben wij meer dan twee per duizend van de posities in het zakenleven.”

De Vereniging van de Adel kwam tot stand in de jaren dertig, toen de edellieden na de volkerenslachting van 1914-1918 en de Depressie een identiteitscrisis kenden. Reynald Moretus: “Hadden wij een taak en een toekomst, zo ja, welke taak en welke toekomst?” Adellijk bloed, rijkdom, kastelen en landgoederen vallen niet steeds samen. “Rijkdom en gronden zijn niet de essentie van het adellijke leven,” getuigt Reynald Moretus. “Wij delen waarden, waarden die weliswaar niet exclusief zijn voor edellieden, maar wij zetten ze vooraan in de beleving: eerlijkheid, rechtschapenheid, zin voor eer, en liefde voor de familie over de generaties heen. Adellijke gezinnen hebben traditioneel veel kinderen. Die kinderen kennen dezelfde problemen als alle jongeren. Zij hebben misschien een steviger netwerk maar geen privileges. Die zijn afgeschaft onder de Franse Revolutie.”

De leden van de Vereniging van de Adel zijn niet allen welstellend. Het solidariteitsfonds Solidaritas helpt de minder fortuinlijke edellieden.

F.Cr.