Abnormaal is het nieuwe normaal

In deze dagen van zwevende beurzen, artificiële geldmarkten, wanhopige stresstesten, dogmatische en soms waardeloze besparingen, en niet-ingeloste groeiverwachtingen, is een meer diepgaande reflectie over wat er met ons ‘economisch model’ aan de hand is meer dan welkom.

The End of Normal heet de vlijmscherpe en degelijk gedocumenteerde analyse van professor James Galbraith, zoon van de vermaarde John Kenneth. Hij slaat twee vliegen in één klap. Het boek is een originele analyse van de financiële en economische crisis, maar ook een veelzijdige en volgens mij meestal terechte en gefundeerde kritiek op de gangbare modellen, theorieën en benaderingen. Wat is er mis met onze economie? En wat is er mis met onze economen? En misschien, heeft het ene wel wat met het andere te maken?

Laat mij een paar elementen en argumenten vermelden, met een dosis persoonlijke interpretatie:

– Het idee dat ‘de economie’ door de overheid en de politiek te beheersen en te besturen valt, is een eerder recent fenomeen. Dat de economische modellen en theorieën die daarbij vaak ingeroepen worden soms cruciale elementen van de economische werkelijkheid missen, maakt zo’n oefening een heel precaire en gevaarlijke bezigheid.

– Cruciale factoren zoals de rol van resources, geld, de financiële setor blijven in de meeste modellen afwezig, of komen slechts heel marginaal of simplistisch ter sprake. En als de realiteit drastisch afwijkt van de bekende modellen, schrijven we dit toe aan ‘exogene schokken’, ‘tailrisk‘ of ‘black swans‘.

– Externe schokken kunnen niet voorzien worden, argumenteren economen. Anders hadden we maatregelen genomen en waren ze niet gebeurd of waren de effecten niet zo dramatisch. Waarom hebben we dan economen nodig?

– De associatie van economische groei met de grootte van overheidsbestedingen (of deficit) is duidelijk niet onderbouwd, hoewel ze in statistische termen de wereld wordt ingestuurd en zo een zweem van wetenschappelijke basis krijgt. Om de economische groei te verhogen, stel ik voor om het watergebruik te verhogen, want statistisch is er een duidelijke associatie tussen hoger waterverbruik per capita en het niveau van economische welvaart, inkomen en groei.

– Een van de belangrijkste bouwstenen van de ‘crackpot revolution‘ is de veronderstelling dat de economie vanzelf weer haar ‘natuurlijk groeipad’ zal bereiken als we maar alles ‘in evenwicht’ brengen. Maar als we de boel sluiten en op het economisch kerkhof belanden zal alles ook ‘in evenwicht’ zijn. Of bedoelen ze de paar biljoen dollars en euro’s die op de ‘balansen’ van de grote Europese en Amerikaanse ondernemingen prijken, en nauwelijks enige groei genereren?

– Uiteraard moeten we in de eerste plaats ‘duurzaamheid’ beogen, maar dat is wat anders dan ‘evenwichten’. Duurzame economische groei is niet iets wat door economische modellen gegenereerd wordt, noch door financiële markten of financiële engineering. Groei komt door reële waardecreatie op het terrein, door ondernemers en ondernemingen, mensen en organisaties in bedrijven, ngo’s, verzorgingsinstellingen en theatergezelschappen, en werkzame mensen in goed draaiende overheidsdiensten en gezinnen…

Tot slot nog een bedenking bij de jongste Nobelprijs economie. De Fransman Jean Tirole is ongetwijfeld een wijze en verdienstelijke econoom. Maar blijkbaar krijg je nu ook al een Nobelprijs als je kunt ‘bewijzen’ dat je een sector of industrie pas goed kunt reguleren als je de specifieke kenmerken en context ervan in acht neemt. Of nog, dat je vaststelt dat in een markt of sector misschien wel meer dan één type van klant aanwezig is. Het bewijst hoe erg het gesteld is met onze economische modellen. Eerst maken we abstractie van de meest elementaire of relevante aspecten van de economische realiteit, soms tot in het pedante toe, en dan verdient het een Nobelprijs om een paar elementaire trekjes van deze realiteit opnieuw in acht te nemen…

De auteur is hoogleraar strategie en internationaal management aan Solvay (ULB), KU Leuven en gasthoogleraar aan Insead.

PAUL VERDIN

“Als de realiteit drastisch afwijkt van de bekende modellen, schrijven we dit toe aan ‘exogene schokken’, ‘tailrisk’ of ‘black swans'”