2009 wordt een schitterend jaar

Wie een jaaroverzicht meepikte, werd geconfronteerd met kommer en kwel. Aanslagen en zelfmoordaanslagen werden afgewisseld met de instorting van Fortis en Lehman Brothers of met de inmenging van de politiek in het juridische apparaat. Het ondernemersvertrouwen staat op het laagste peil in 25 jaar. Het consumentenvertrouwen maakt eenzelfde beweging en haalt nooit geziene dieptes. De buitenlandse investeringen in België daalden met 32 procent en de voorlopige cijfers voor 2008 zien er niet beter uit. Beleggers die hun eindbalans van 2008 opmaakten, komen tot merkwaardige returns. ‘179 procent hoger’, was de titel van het jongste boek van Paul D’Hoore, waarin hij stelt dat de beurs 179 procent steeg in drie jaar. Het cijfer lijkt weer realistisch, alleen de richting is nu anders. De beurs verloor 44 procent in België en wereldwijd ging een bedrag in rook op dat gelijk is aan zes maanden brutoproduct.

We zitten in een drievoudige crisis: de financiële, de politieke en de welvaartscrisis. Alle zijn ze te herleiden tot een waardecrisis. De financiële crisis is niets meer dan een wereldpiramidespel dat slechts kon duren omdat iedereen in luchtballons geloofde. Geld ontlenen aan niet-kredietwaardige begunstigden is onethisch en onhoudbaar. Om te ontsnappen aan de solventieregels werden gesofisticeerde technieken gebruikt zoals ‘effectisering’ (je steekt alles in een pool en kleeft er een label van kredietwaardigheid op) om kredieten ‘buiten de balans’ te plaatsen. Dat kan op termijn niet vermijden dat de basisevidenties naar boven komen. Het kaartenhuisje zakt dan in elkaar. De meeste (goedbetaalde) leden van de raden van bestuur van de financiële instellingen stonden erbij en keken ernaar. Niemand kan uitsluiten dat nog heel wat lijken uit de kast vallen, wat krachtvoer is voor doemdenkers. Corporate governance was niet meer dan een inhoudsloze communicatiestunt.

De politieke crisis is in hetzelfde bedje ziek. Inmenging in het juridische apparaat kan op korte termijn nuttig zijn om bepaalde dossiers te beïnvloeden. In onze particratie wordt het parlement uitgeschakeld en is de regering zowel uitvoerend als wetgevend. Als ze zich bovendien mengt in de juridische beslissingen, dan zijn de drie machten één en werken de democratie en de democratische controle niet meer. Ook de nieuwe politieke cultuur was een inhoudsloze communicatiestunt.

Ook de welvaartscrisis is onderhevig aan dezelfde wetmatigheden. Terwijl de economische groei amper drie procent bedroeg, zochten en vonden beleggers rendementen die met twee cijfers werden genoteerd. Nooit genoeg, was de boodschap. Vanuit het middeleeuwse pecunia pecuniam parare non potem (geld mag geen geld baren) zijn we in excessen aan de andere kant van het spectrum terechtgekomen. De communicatie van een overdreven rendement zonder inspanning en met beperkt risico was geloofwaardig. Zonder rendementszoekers zou een piramidespel als dat van de voormalige Nasdaq-baas immers niet werken. De crisis moet leiden tot een collectief gewetensonderzoek.

De drievoudige crisis leert dat we terug moeten naar de basiswaarden. Duurzame en waardegedreven groei is te verkiezen boven tijdelijke opflakkeringen. Ondernemers, beleggers en politici moeten de durf hebben om zich daaraan vast te hechten. Als we daartoe in staat zijn, kan de drievoudige crisis de basis zijn voor nieuwe opportuniteiten.

Kmo’s die hun klanten consequent goede service en diensten leveren en die het de jongste jaren moeilijk hadden om te concurreren, zullen weer de wind in de zeilen krijgen. Niet langer de anonieme conglomeraten die ontstonden uit de mergers and acquisitions zullen de markt domineren, maar ondernemingen die respect opbrengen voor alle stakeholders en die op een beheersbare schaal werken. Nu de illusie van het casinokapitalisme is doorprikt, zal er ook meer plaats zijn voor nieuwe, degelijke, producten die de levenskwaliteit van de consument verhogen. Kwaliteitsvolle producten vervangen stilaan de anonieme, reukloze, geurloze en smaakloze producten. Beleggers kunnen aandelen kopen tegen koers- winstverhoudingen waar men zes maanden geleden alleen van kon dromen. Een appartementje aan zee kost nu ook al een kwart minder. En zelfs de kreeften waren nog nooit zo goedkoop.

En ook de politiek zal teruggeduwd worden op de prioriteiten van de burger en inzien dat die een zeker pensioen wenst, een stabiele koopkracht en een veilige leefomgeving met goed onderwijs voor de kinderen.

In plaats van een collectief trauma over te houden aan de financiële crisis moeten wij de maatschappelijke veranderingen waarvan de financiële crisis niet meer dan een symptoom is, vertalen in een nieuw economisch model. Het is een ideaal klimaat om te ondernemen en te innoveren. Als het beleid dat ook inziet, kan op korte termijn het vertrouwen van ondernemers en consumenten worden opgekrikt en belooft 2009 een schitterend jaar te worden. (T)

DE AUTEUR IS PROFESSOR ECONOMIE AAN EHSAL, HOGESCHOOL GENT EN UNIVERSITEIT VAN NANCY.

Rudy Aernoudt