200 jaar eenzaamheid

Latijns-Amerika maakt de balans op van 200 jaar onafhankelijkheid van de Spaanse koloniale heerschappij.

Heel wat regeringen in Latijns-Amerika herdenken twee eeuwen onafhankelijkheid van de Spaanse koloniale heerschappij. Bombarie verzekerd. Hugo Chávez, de linkse president van Venezuela, zal een ‘tweede onafhankelijkheid’ uitroepen, dit keer van de zogezegde overheersing van de Verenigde Staten. Andere leiders zullen naar de toekomst kijken en nagaan wat hun landen nog nodig hebben om de status van ontwikkelde natie te bereiken.

Dat is dringend nodig, want de regio heeft moeite om weer de gemiddelde jaargroei van 5,5 procent te boeken van in de periode 2003-2008. Na een inkrimping van 3 procent in 2009 zou een glansloos herstel er alleen maar toe leiden dat de groei in de regio in 2010 niet veel meer dan 3 procent bedraagt. Om het beter te doen, moeten de Zuid-Amerikanen hun productiviteit opkrikken na jaren waarin de torenhoge grondstoffenprijzen hen beter uitkwamen dan een deugdelijk beleid. Zo’n verschuiving zou betekenen dat pragmatische centrumpolitiek een opgang kent terwijl het linkse tij wegebt.

De onafhankelijkheid zal vaak gevierd worden. Het was ook een proces van lange adem – het laatste Spaanse leger op het vasteland werd pas in 1825 verslagen en Brazilië maakte zich in 1822 los van Portugal. Maar de opstand begon op vele plaatsen in 1810 met de afkondiging van lokale junta’s die de jure trouw waren aan de Spaanse vorst (die door Napoleon was gevangen gezet), maar er in de praktijk vooral op uit waren om hun eigen zaken te beredderen.

De aftrap voor de herdenkingen wordt in Venezuela gegeven. Op 19 april 1810 bracht een lokale junta de Spaanse gouverneur ten val. Chávez zal elke mogelijke gelegenheid benutten om zijn eigen regime te vereenzelvigen met Simón Bolívar, de grote libertador die in Venezuela werd geboren – ook al verschillen hun ideeën radicaal. Soortgelijke evenementen vinden plaats in Argentinië op 25 mei, in Colombia op 20 juli en in Chili op 18 september. Mexico herdenkt zijn onafhankelijkheidsoorlog op 16 september en enkele weken later ook het eeuwfeest van de revolutie van 1910-’17.

Ingeblikte toekomst

De soberheidsmaatregelen kunnen een domper zetten op de feestelijkheden. Mexico kijkt angstvallig over de grens naar tekenen van herstel in de Amerikaanse economie. In Venezuela dreigt Chávez zijn almacht te verliezen bij de verkiezingen in december. Als de oppositie erin slaagt de krachten te bundelen – en dat is een grote ‘als’ – maakt ze veel kans om de meerderheid te veroveren, vooral omdat de recessie, de inflatie en het wanbeheer de publieke steun voor het ‘socialisme van de 21ste eeuw’ van de president uithollen. In Chili zal Sebastián Piñera de Chileense rechterzijde naar haar eerste overwinning in een presidentsverkiezing in 50 jaar proberen te leiden.

De parlementsverkiezingen in Colombia in mei worden bepaald door een eerdere beslissing. Geeft het grondwettelijk hof groen licht voor een referendum om de grondwet te wijzigen zodat een president voor een derde ambtstermijn kan verkozen worden? En waagt Álvaro Uribe, de president sinds 2002, het om een Chávez-achtige autocraat te worden? Als hij kandidaat is, zal hij ook winnen, maar nipter dan in het verleden. Indien niet, dan is de voormalige minister van Defensie Juan Manuel Santos het best geplaatst. Sergio Fajardo, een onafhankelijke ex-burgemeester van Medellin en een innemende voormalige wiskundeprofessor, zal een taaie uitdager zijn. In Costa Rica zou de dissidente sociaaldemocraat Ottón Solís in februari wel eens uit de achtergrond kunnen opduiken. Hij kan president worden ten nadele van Laura Chinchilla, de kandidate van de regerende sociaaldemocratische partij van aftredend president” Óscar Arias.

Nu het geld schaarser wordt, zullen de overheden die het niet goed uitgeven, blootgesteld worden aan openlijk protest. Als de olieprijzen de hoogte ingaan, kan Chávez nieuwe bondgenoten winnen. In het andere geval verliest zijn ‘bolivariaanse’ alliantie van linkse nationalisten terrein, zowel in binnen- als in buitenland.

DE AUTEUR IS REDACTEUR NOORD- EN ZUID-AMERIKA VAN THE ECONOMIST.

Door Michael Reid

2010Pragmatische centrumpolitiek maakt opgang terwijl het linkse tij weg begint te ebben.