20 JAAR NA DE HERENIGING. Een ekonomisch mijnenveld

Twintig jaar na de val van Saigon werpt herenigd Vietnam zich op als een nieuwe tijgerwelp. Maar de kommunistische bureaukratie blijft verwarring en onzekerheid zaaien onder privé-investeerders.

Locatie : Hanoi, Ho Chi Minh City.

Recht op eigendom, één van de basiselementen in een kapitalistische ekonomie, staat momenteel in het brandpunt van de belangstelling. Er is een heftige polemiek losgebarsten over een nieuw dekreet waarin de Vietnamese regering bevestigt dat zij het land bezit en beheert. Het gebruiksrecht op land wordt echter door het nieuwe dekreet omgezet in een huurkontrakt, waarvoor de regering een rente wil opstrijken.

“We doen onze uiterste best om ons onbehagen aan de regering in Hanoi duidelijk te maken, ” zegt een Vietnamese zakenman in Ho Chi Minh City (Saigon). Sinds de aankondiging van het dekreet is de marktaktiviteit afgezwakt. “Niemand wil nog kopen of verkopen voor er meer duidelijkheid bestaat, ” zegt een Vietnamese vrouw in Hanoi die gebruiksrechten op land kocht om een huis te bouwen. Privé-ondernemers zijn razend.

“Een groep parlementsleden erkent dat het dekreet het de zakenlui niet gemakkelijker maakt en dat het een belemmering is voor de produktiviteit, ” erkent Vu Mao, voorzitter van de Raad van de Algemene Vergadering. Daartegenover staat een groep die wil optreden tegen diegenen “die land van de staat hebben genomen om er zelf beter van te worden”.

Vanuit wettelijk standpunt brengt het dekreet (algemeen gekend als CP-18) niet veel nieuws : volgens de Vietnamese grondwet behoort het land aan de mensen en wordt het beheerd door de staat. Dekreet CP-18 is niet meer dan een strengere interpretatie van “de kontraktuele relatie tussen eigenaars en gebruikers van het land”, meent Cameron McCullough, een advokaat bij Sly & Weigall/Deacons in Hanoi. “Op het eerste gezicht druist het niet eens in tegen de principes van de vrije markt : wie land gebruikt, moet daarvoor betalen. “

Vele advokaten en zakenlui zien er echter een poging van de regering in om de kontrole over de privé-sektor opnieuw te versterken. Zij menen dat de konservatieven in de Kommunistische Partij, uit angst dat aanvaarding van privé-eigendom hun legitimiteit in het gedrang brengt, dit dekreet gebruiken om een rem te zetten op de ekonomische hervormingen.

Of het dekreet de voorbode is van tegenwind voor de hervormers, valt nog af te wachten. “Maar één ding is zeker : het dekreet veroorzaakt eens te meer grote onzekerheid, ” zegt advokaat Tony Foster. “Het grootste probleem is de verwarring. “

In grote lijnen wil het dekreet de voordelen van landgebruik vrijwaren voor het Vietnamese volk, grondspekulatie indijken, overheidsbedrijven aanporren om efficiënter gebruik te maken van terreinen en beletten dat bedrijfsmanagers persoonlijk profijt halen uit gebruik van land. Ten gronde hebben weinigen daar problemen mee, de oplaaiende polemiek gaat over de manier waarop deze doelstellingen in de praktijk worden omgezet.

De Vietnamese Landwet werd in 1993 goedgekeurd en biedt Vietnamese personen en bedrijven de mogelijkheid om gebruiksrechten op land uit te wisselen, over te dragen, te huren, te verhypotekeren en te erven. Op sommige van die gebruiksrechten werd belasting geheven, maar doorgaans waren het niet meer dan symbolische bedragen en werd de betaling ervan niet strikt opgelegd. Logisch dus dat velen de gebruiksrechten op gronden interpreteerden als volmachten voor eigendomsrecht.

EFFEKT OP JOINT VENTURES.

Het nieuwe dekreet maakt een einde aan dit “misverstand” en zowel staats- als privé-bedrijven en banken zullen dit ondervinden. Tot nu werden gebruiksrechten op land door staatsbedrijven aangewend om aandelen in joint ventures met buitenlandse banken te betalen of als borgstelling om leningen te krijgen bij de bank. Overheidsbedrijven beschikken nog steeds over de mogelijkheid om lange-termijnleningen af te sluiten voor aandelen in joint ventures. Maar door het nieuwe dekreet zullen zij een hogere rente moeten betalen, want de regering wil nu over de hele leningstermijn een rente opstrijken die evenveel waard is als het toegewezen land.

Een aantal analisten vragen zich skeptisch af of de staatsbedrijven zich dit kunnen veroorloven. “En wat gebeurt er als dat niet zo is ? ” werpt advokaat McCullough op. “Zal de regering de lokale partners van de joint ventures dan bankroet verklaren ? “

Eén van de mogelijke gevolgen van het dekreet is dat staatsbedrijven ertoe gedwongen worden een lagere waarde toe te kennen aan gronden die zij aan nieuwe joint ventures toewijzen. En omdat voor de staatsbedrijven land gewoonlijk het enige aktief is, zullen zij zich voortaan wellicht moeten tevreden stellen met een kleinere aandelenparticipatie dan vroeger. Eventueel gevolg : de regering zal verkondigen dat de hervormingen in de eerste plaats buitenlandse bedrijven en belangen ten goede komen.

Een ander mogelijk gevolg is dat de buitenlandse investeerders ertoe gedwongen worden om een deel van de rente van hun lokale joint venture-partners neer te tellen. “Een aantal van mijn kliënten bereidt zich daar al op voor, ” zegt advokaat Bill Magennis. Erger nog, de banken die in het verleden gebruiksrechten op land accepteerden als borg, komen door dit dekreet in moeilijk vaarwater terecht. Hun rekuperatiemogelijkheden wordt verzwakt.

“We staan op de rand van de afgrond, ” zegt een kredietverlener van één van de vier banken in staatsbezit. “Als een staatsbedrijf niet langer zijn leningen kan betalen, worden deze leningen naar de bank doorgeschoven, en zullen de banken moeten opdraaien voor de rentebetalingen op het land. “

Het dekreet maakt het ook moeilijker voor privé-bedrijven om een lening te verhypotekeren en zo middelen te krijgen om eigendom te verwerven. Onder de Landwet van ’93 kunnen personen hun landvorderingen verhypotekeren, maar een aantal advokaten meent dat de banken deze hypoteken onder dekreet CP-18 niet langer zullen toestaan.

Het dekreet zal wellicht het hardst aankomen bij privé-bedrijven die het gebruiksrecht op land aanzien hadden als een eigendomsrecht. “Nu zij minder zekerheid hebben over hun eigendom, zal de wil om te investeren en nieuwe ekonomische aktiviteiten te ontwikkelen, fel afzwakken, ” zegt een advokaat in Ho Chi Minh City. “En zij die al investeerden, hebben nu in elk geval een veel lichtere geldbeugel. “

ADAM SCHWARTZ

(c) Copyright Far Eastern Economic Review

KAPITALISME IN KOMMUNISTISCH VIETNAM Touwtrekken tussen hervormers en konservatieven.