165 miljard beloofd, 75 miljard begroot

De paars-groene regering deelde al voor 165 miljard frank geschenken uit. Maar niet eens de helft daarvan is ingeschreven in de begroting van volgend jaar. Hoe denkt de regering de put van 90 miljard frank te vullen? En wanneer?

Een regering die pas in het zadel zit, haalt traditioneel eerst de broeksriem aan. Met die spaarzaamheid schept ze voor zichzelf wat beleidsruimte om tegen het einde van de legislatuur de kiezer op enkele geschenken te kunnen trakteren.

De regering van Guy Verhofstadt (VLD) nam evenwel het zekere voor het onzekere: ze begon meteen cadeautjes rond te strooien. De paars-groene coalitie had zich dan ook voorgenomen de actieve welvaartsstaat duurzaam uit te bouwen. Dat houdt volgens het regeerakkood in: het optillen van de werkgelegenheidsgraad, het gestaag verlagen van de fiscale en parafiscale druk, de modernisering van de sociale zekerheid, de duurzame ontwikkeling en betere werking van de overheid. Kortom, voor elk wat wils in de coalitie van VLD, PRL, SP, PS, Agalev en Ecolo.

Maar voor niks gaat alleen de zon op. De al genomen initiatieven zullen de schatkist 144 miljard frank, volgens Trends zelfs 165,1 miljard frank kosten ( zie verder). Goed nieuws voor de belastingbetaler en verschillend met het verleden is dat meer dan twee derde van die initiatieven de verlaging van de fiscale en parafiscale druk ten goede komt (zie tabel 1). Opvallend is dat de uitgedeelde maar nog niet in de begroting opgenomen geschenken bijna een procent van het bruto binnenlands product (BBP) bedragen.

Toch zullen de totale ontvangsten van de federale overheid en de sociale zekerheid niet dalen in 2000, integendeel. De regering mag van geluk spreken dat de conjunctuur hoge toppen scheert. In het spoor van de BBP-groei dikken ook de belastinginkomsten flink aan. Zo kan de regering de genomen initiatieven financieren zonder dat ze het Stabiliteitspact dreigt te schenden – dat pact was een van de doelstellingen van de regering. Het overheidstekort zou net als in 1999 ook in 2000 beperkt blijven tot ongeveer 1% van het BBP.

Nogal wat waarnemers zien de budgettaire meevallers liever aangewend om het tekort en de schuld sneller te verminderen. Cadeautjes uitdelen gaat deze regering echter beter af. Getuige daarvan de gevoelige daling van het primair overschot – het begrotingssaldo voor interestlasten – van 6,7% naar 6%. De regering nam bijvoorbeeld voor 31 miljard bijkomende uitgaveninititatieven. Na jaren matiging mag de broeksriem er blijkbaar af.

Zoals beloofd plant de regering-Verhofstadt I een bijkomende verlaging van de sociale lasten die, eenmaal op kruissnelheid, volgens de regering 58 miljard, maar volgens eigen berekeningen 78,6 miljard frank zal belopen (zie tabel 2). Die inspanning komt bovenop de 80,6 miljard frank lastenverlaging van de regering- Dehaene II.

Het koninginnenstuk van de lastenverlaging is een daling van “gemiddeld ongeveer 32.000 frank per werknemer per jaar van de lasten op arbeid”. Dit gebaar zal door zijn forfaitair karakter in eerste instantie de werkgelegenheid van de laaggeschoolden aanmoedigen. De kostprijs voor deze structurele verlaging van de werkgeversbijdragen bedraagt op jaarbasis in principe 48,2 miljard frank volgens de regering. Omdat de verlaging pas op 1 april 2000 van kracht wordt, hoefde de regering ze slechts voor de helft (24,1 miljard) in te schrijven in de begroting 2000 – de verlaging in het laatste kwartaal van 2000 is voor de begroting van 2001. Wel moet de regering rekening houden met de kostprijs van de inspanning van de vorige regering (7,2 miljard), maar vordert ze de Maribel-lastenverlaging terug (3 miljard). Ook dooft ze de bijdrageverminderingen in het kader van de tewerkstellingsakkoorden uit (3,5 miljard). Dat brengt de nettobegrotingsinspanning van de extra lastenverlaging in 2000 op 24,8 miljard frank. De recuperatie van Maribel en co levert op kruissnelheid 7,3 miljard op zodat de kostprijs op kruissnelheid van de lastenverlaging netto 40,9 miljard frank is.

De vraag is echter of 48,2 miljard voldoende is om de 32.000 frank lastenverlaging per werknemer te financieren. Dat is niet zo, becijferde Trends (zie Trends, 9 december 1999, blz. 30), tenzij de nieuwe politieke cultuur ook een nieuwe rekenkunde inhoudt. De maatregel zal op jaarbasis 20,5 miljard meer kosten dan de regering voorziet.

Dan is er nog een reeks andere intitiatieven in het kader van lagere sociale lasten. Zo is er voor de sociale sector 5,2 miljard frank vrijgemaakt: 4 miljard sociale Maribel en 1,2 miljard voor de uitbouw van de sociale economie tot een volwaardige sector. Voor de bestrijding van de werkloosheidsvallen – de overgang van uitkering naar werk – heeft de regering 8 miljard frank uitgetrokken. Daarvan gaat 1 miljard naar de activering van de werkloosheidsuitkering, 3,5 miljard naar de verhoging van de allerlaagste inkomens van loontrekkenden – minstens 1500 frank per maand, tot maximaal 2600 frank, afhankelijk van de gezinssamenstelling. De rest van de 8 miljard wordt besteed aan de uitdieping van deze maatregel. Ten slotte krijgt minister van Arbeid Laurette Onkelinx 4 miljard voor Rosetta, de startbanen voor schoolverlaters.

Voor dit lastenverlagingspakket is op de begroting van volgend jaar 39,6 miljard frank voorzien, maar op kruissnelheid zullen de initiatieven 78,6 miljard frank kosten.

De regering wil niet alleen de parafiscale maar ook de fiscale druk verlichten (zie tabel 3). Paars-groen nam hier al voor 37,9 miljard frank initiatieven: 11,4 miljard minder belastingen op de inkomsten van 1999 en 26,5 miljard op de inkomsten 2000. Heel handig is dat de regering voor deze maatregelen in de begroting 2000 slechts 7,8 miljard moest vrijmaken.

Een en ander dankt de burger aan de herindexering van de belastingschalen vanaf 1999. De lage inflatie maakt deze maatregel voor de regering vlot verteerbaar, maar brengt weinig soelaas voor de belastingbetaler. Die moet tevreden zijn met 8,4 miljard frank minder belastingen op inkomsten van 1999 en 17,5 miljard frank op de inkomsten van 2000. De kostprijs voor de begroting 2000 is slechts 5,4 miljard frank omdat een deel al op de begroting van 1999 werd ingeschreven en heel wat van het teveel aan betaalde belastingen pas in 2001 wordt terugbetaald.

De regering wil ook de aanvullende crisisbijdrage (ACB) – 3 opcentiemen op de personenbelasting – afschaffen. Dat mocht wel want een crisisbijdrage in tijden van hoogconjunctuur is wat bij het haar getrokken. De regering wil dat wel geleidelijk doen want de ACB brengt jaarlijks niet minder dan 30 miljard frank op. Minister van Financiën Didier Reynders (PRL) stelde de kalender van de afschaffing op. De ACB op de inkomsten lager dan 850.000 frank daalt van 3% naar 2% op de inkomsten van 1999, naar 1% op de inkomsten van 2000 en dooft helemaal uit in 2001. Hetzelfde schema herhaalt zich voor de inkomsten tussen 850.000 en 1.250.000 frank, maar dan pas vanaf 2000. Wie boven de 1.250.000 frank zit, moet nog een een jaar extra wachten. Omdat de regering voor de berekening van de ACB het concept gezamenlijk belastbaar inkomen hanteert, genieten de meeste gezinnen niet meteen van de geleidelijke afschaffing. Daarom ook kost de geste de regering in 1999 en 2000 niet zo veel: 2 miljard frank in 1999 en 6 miljard in 2000. De budgettaire kost van deze 6 miljard bedraagt voor de begroting 2000 bovendien maar 0,3 miljard frank omdat de ACB op de inkomsten van 1999 pas wordt afgerekend in 2001. Of de afschaffing van de ACB trouwens het einde van het vooropgestelde schema haalt, is lang niet zeker.

Goed nieuws is er ook voor wie zich veelvuldig te voet of met de fiets verplaatst. Onder implus van de groenen wordt het BTW-tarief voor arbeidsintensieve diensten, zoals voor herstellingswerken aan fietsen, schoenen en kleding, verlaagd tot 6%. Ook de renovatiewerken van gebouwen tussen vijf en vijftien jaar kunnen genieten van het lagere BTW-tarief. Voor deze maatregelen is op kruissnelheid 2 miljard frank voorzien. De regering verhoogt ook de aftrek voor kinderopvang in de strijd tegen de werkloosheidsvallen. De impact is 1 miljard frank in 1999 en 2000.

Ogenschijnlijk komt de Sociale Zekerheid bekaaid uit het begrotingsconclaaf. Toch nemen de middelen van de SZ toe met 36,3 miljard frank in 2000 en dit na de 46,9 miljard extra in 1999. De SZ kan in 2000 1671,9 miljard frank spenderen. De uitgaven voor nieuwe initiatieven stijgen met 17,6 miljard waarvan er 10,1 miljard zijn ingeschreven in de begroting 2000 (zie tabel 4).

De uitgaven voor gezondheidszorg mogen in reële termen met 2,5% groeien in plaats van 1,5%. Dat komt neer op een extra uitgave van 4,6 miljard frank, zodat in 2000 een budget van 500 miljard frank is voorzien. 0p het geneesmiddelenbudget wordt flink bespaard. Wel is er nog een reeks nieuwe en oude intiatieven ten belope van 6 miljard frank, maar die worden buiten de norm van 2,5% gehouden. Zo wordt voor de chronisch zieken het remgeld verlaagd. Deze maatregel staat voor 1 miljard in de begroting ingeschreven maar kost op kruissnelheid 4 miljard frank. Er is ook de meerkost van de uitbreiding van de voorkeursbehandeling wat betreft de terugbetaling van de ziektekosten tot de langdurig werklozen en ook 1 miljard meer voor de omkadering van de rusthuizen in het kader van de palliatieve zorgen.

Op 1 juli 2000 worden de laagste pensioenen verhoogd met 1000 frank per maand. 450.000 mensen (werknemers en zelfstandigen) komen hiervoor in aanmerking. Ook wordt de berekeningswijze van het gewaarborgd inkomen voor de bejaarden verbeterd. De totale kostprijs bedraagt 3,5 miljard frank in 2000 en 7 miljard in 2001.

De federale regering keurde voor 31 miljard nieuwe uitgaveninitiatieven goed (zie tabel 5). Daarvan is wederom slechts ongeveer de helft (17,1 miljard) opgenomen in de begroting van 2000.

Voor justitie ( Octopus, de hervorming van de politiediensten, vraagt 3 miljard extra), veiligheid (1 miljard) en asielbeleid (3,2 miljard) is er 7,2 miljard extra. Voor het uitstippelen van een beleid gericht op de verbetering van de leefkwaliteit in de grote steden voorziet de federale overheid 1,5 miljard frank. Voor de armoedebestrijding wordt 0,125 miljard extra uitgetrokken en voor de hoofdstedelijke functie van Brussel 0,1 miljard extra.

Buitenlandse zaken krijgt, naast het huwelijk van Filip en Mathilde, nog eens 220 miljoen frank om het imago van België te verbeteren in het buitenland en 100 miljoen om het voorzitterschap van de EU in de tweede helft van 2001 te kunnen waarnemen. Er is ook voor ontwikkelingssamenwerking 1,75 miljard frank extra en er wordt 800 miljoen voorbehouden voor de herschikking van de schulden die de armste landen België moeten.

De modernisering en de informatisering van de openbare diensten zal 2,2 miljard frank opslorpen, waarvan 1 miljard buiten begroting wordt gefinancierd via de Federale Participatiemaatschappij. Via de FPM vloeit ook 8,5 milard naar de uitbouw van het Gewestelijk Expresnet en de verbetering van de mobiliteit. Voor het gratis openbaar vervoer van bejaarden en kinderen onder de twaalf jaar vanaf 1 juli 2000 vraagt de NMBS wel 400 miljoen in 2000 en 800 miljoen in 2001.

Vlaanderen mag van Wallonië een korting toekennen ter waarde van 3,4 miljard in de personenbelasting. Die som verschijnt niet in de federale begroting, want is volledig ten laste van de Vlaamse begroting.

Voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest is er wel extra geld. In de regeringsonderhandelingen is afgesproken dat het gewest 2 miljard extra zal krijgen, maar dit verspreid over 4 jaar. Daarom tellen we voor deze post maar 0,5 miljard frank mee.

Het pas gesloten onderwijsakkoord – 2,4 miljard extra voor het Franstalig onderwijs; 2,4 miljard minder voor het Nederlandstalig onderwijs – is voor de federale regering in principe een nuloperatie. Wel hangt aan de randvoorwaarden van het akkoord een prijskaartje. Om de Vlaamse gemoederen te bedaren, is er 1,4 miljard extra voor buitenlandse studenten (0,7 miljard voor Vlaanderen) en ook extra geld voor de tewerkstellingsinitiatieven van de gewesten: 2 miljard in 2000, 4 miljard in 2001 en 6 miljard in 2002 (waarvan 53,9% voor Vlaanderen).

Dat zijn voorlopig de laatste cadeaus van paars-groen. De pakjes mogen opengemaakt worden. Benieuwd waar de eindafrekening verborgen zal zitten.

GUY CLÉMER/DAAN KILLEMAES