’15 miljard besparen kan zonder sociaal bloedbad’

Terwijl de natie met spanning wacht op de nota van Elio Di Rupo, legt Bart De Wever uit wat hij in het werkstuk van de formateur wil lezen, en waar een compromis mogelijk is. “Maar het aanvaarden van het status-quo zou de Vlamingen naar de ondergang leiden”, zegt de voorzitter van de N-VA.

17 APRIL 2011. Ignace Van Doorselaere, CEO van de lingeriegroep Van De Velde, zegt in De Zevende Dag dat de federale regeringsonderhandelaars een monster van Frankenstein aan het creëren zijn, een akkoord aan elkaar genaaid met dode lichaamsdelen. “Dat was voor mij een aha-erlebnis”, zegt Bart De Wever daarover nu. “We onderhandelen om te lukken. Dan krijg je de neiging om het gemaakte kind mooi te vinden. Hoe lelijk dat ook is. Af en toe heb je daarom een realiteitstoets nodig en moet iemand anders in dat ‘wiegske’ kijken. We hebben ons de dag nadien afgevraagd of het uitvoeren van het al verworvene van de onderhandelingen wenselijk is. Het feit dat we over die vraag moesten nadenken, lokte de reactie uit: ‘doe de boeken toe, die man heeft gelijk, we riskeren het zoveelste wangedrocht los te laten’.”

Het is donderdagvoormiddag, 23 juni. Bart De Wever wandelt het hoofdkwartier van de N-VA in de Koningsstraat binnen, met de kranten en het boek ‘Hadrianus, de Rusteloze Keizer’ van Anthony Everett onder de arm. Bart De Wever: “Ik heb altijd een boek bij. En dan heb ik iets interessants te lezen terwijl Di Rupo aan zijn nota werkt.” ( lacht)

Maar wat wil de voorzitter van de N-VA lezen in die nota? Bart De Wever: “Ik hoop in die nota een systemische omslag te lezen. De institutionele en sociaaleconomische aanpak van de voorbije jaren zal ons niet uit deze crisis loodsen. Een echte sanering van de overheidsfinanciën, hervormingen in de sociale zekerheid, een institutionele hervorming die de efficiëntie verhoogt en iedereen tot zuinigheid en goed beleid aanzet. Dat wil ik in algemene termen in die nota lezen. Hoe krachtig en hoe snel die omslag moet gebeuren, daar wil ik het compromis over maken. Ik heb ook niet gek veel alternatieven, buiten het volhouden van de impasse, omdat ik niet voldoende Vlaamse steun bij elkaar krijg die aan de Franstaligen duidelijk maakt dat het behoud van het bestaande systeem uitgesloten is. Ik hoop dat de nota aan deze voorwaarden voldoet, maar het is op zijn zachtst gezegd bang afwachten.”

TRENDS. Hoe kan de patstelling doorbroken worden?

BART DE WEVER. “Het grote probleem is dat we geen politieke hefboom in handen hebben om verandering af te dwingen. We kunnen de geldkraan niet dichtdraaien, want die kraan staat op federaal niveau. En de tegenpartij heeft alle belang bij het status-quo. Als je geld kan geven aan je kiezers dat komt van mensen die niet voor jou kunnen kiezen, tja, waarom zou je dat systeem veranderen? Dat is de essentie van de zaak.

“En tijdens dat wachten wordt de echte strijd geleverd om de Vlaamse publieke opinie. Ik word vaak afgeschilderd als de man die alles blokkeert. En de druk van de financiële markten ligt bij ons. Want wie zal een eventuele hogere rentefactuur betalen en zal vooral het slechtere investeringsklimaat voelen? Vlaanderen. Maar de grote verrassing is dat we goed blijven scoren in de peilingen. Ik geef toe dat de regeringsonderhandelingen verschraald zijn tot een soap van bedroevend niveau, maar ik merk dat de bevolking nog heel goed weet wat de inzet is. En ik voel een soort van volharding, en een groeiend besef dat je beter kan volhouden dan dat je een slechte regering maakt. Het aanvaarden van de stilstand zou leiden naar mijn politieke ondergang. Als ik plooi voor het onvoldoende, dan zal elke dag in die nieuwe regering een dag van frustratie zijn. Ik ken mezelf, ik ben geen Verhofstadt. Ik kan mezelf niet wijsmaken dat wat niet goed is, wel goed is. Dan sterf ik een langzame politieke dood.

“Maar hoe kan je de patstelling doorbreken? Solidariteit tussen democratieën moet ten eerste heel expliciet en transparant zijn en ten tweede voorwaardelijk zijn. Het enige model dat daarom in dit land nog kan functioneren, is dat elke deelstaat zijn eigen huishouding doet, en dat je een verdrag maakt om de financiering van de federale staat te regelen. Dan is iedereen gemotiveerd om op de centen te passen, en ligt de solidariteit open en bloot op tafel. Iedereen weet dan hoeveel het huwelijk kost. Dan kan iedereen op zijn belastingbrief zien hoeveel de bijdrage voor de functionering van de federale overheid kost. Draagt de ene partner veel meer bij dan de andere, dan zal je automatisch een grote politieke drive krijgen om voorwaarden te stellen aan de andere partner.”

Stel dat de federale regering morgen een gezond sociaaleconomische beleid voert, genre wat Europa aanbeveelt, is een staatshervorming dan nog nodig?

DE WEVER. “Als Elio Di Rupo akkoord gaat om de aanbevelingen van Europa grotendeels uit te voeren, dan is dat deel van het regeerakkoord geschreven. En dat vermindert ook de druk op de staatshervorming, maar, en die maar is groot, ik blijf voorstander om een aantal bevoegdheden te transfereren, omdat een goed federaal beleid geen structurele oplossing is. Want morgen kan dat beleid weer anders zijn. Ik wil niet afhankelijk blijven van het oordeel van een andere democratie. Maar als je nu een staatshervorming kan binnenhalen waarbij de deelstaten verantwoordelijk worden voor hun inkomsten en uitgaven, en als je een deel bevoegdheden kan overhevelen die sowieso thuishoren bij de deelstaten (zoals het arbeidsmarktbeleid), dan is onze honger voor deze staatshervorming gestild. Op voorwaarde dat de federale regering het juiste beleid voert. Dat zou een compromis kunnen zijn. Dan laat ik een deel van mijn institutionele agenda vallen. Ik haal de essentie binnen en ik haal een goed beleid binnen. Dan zijn we er. Maar allez, we zijn daar redelijk ver van.

“Kijk, een aantal hervormingen kan niet meer op federaal niveau genomen worden. Daarom staan wij op onze strepen om institutionele hervormingen door te voeren. Er leeft op federaal niveau een soort economisch negationisme, waarbij men denkt deze crisis te kunnen verhelpen met wat lapmiddelen en wat belastingverhogingen. Dat is dubbel schadelijk omdat dit het gevoel van hoogdringendheid wegneemt bij de bevolking. De boodschap van “het valt allemaal nog mee” die nu de wereld wordt ingestuurd, maakt het draagvlak voor deze hervormingen kapot. De goednieuwsshow over de begroting stoort mij daarom mateloos. De verbetering van de jongste maanden is puur te danken aan de goede conjunctuur. Duitsland doet dat voor ons. Zolang we onze wagon aan die Duitse locomotief kunnen hangen, is het conjuncturele tekort van de baan. Maar het structurele tekort, lees ik in het jongste rapport van de Nationale Bank, dat neemt nog toe. Bij ongewijzigd beleid stijgt het begrotingstekort, ondanks de goede conjunctuur. Dat kan niet pijnloos opgelost worden.”

Hoe wilt u dat structurele tekort van ongeveer 4 procent van het bbp wegwerken?

DE WEVER. “Als Vlaamse partij richt je je best volledig op besparingen, want de focus op de inkomsten komt vanzelf wel, via de PS. We doen dus puur voorstellen om de uitgaven te verlagen, wat niet wil zeggen dat je niets langs de inkomstenkant kan doen. Maar de beste inkomsten komen natuurlijk uit het verhogen van de werkgelegenheid. Andere inkomsten willen we bekijken, maar in functie van lastenverlaging voor de laagste inkomens. Alleen dan kan ik bepaalde belastingverhogingen aanvaarden. Een iets hogere btw of een harmonisering van de roerende voorheffing is onder die voorwaarden bespreekbaar. Maar de totale belastingdruk mag niet stijgen. Nog hogere belastingen zullen geen extra inkomsten meer genereren, omdat je de economische activiteit onderdrukt. Het zijn ook altijd dezelfden die betalen, hé. Dat ‘creatieve’ idee om niet de lasten op arbeid te verhogen, maar wel de belasting op bedrijfswagens: alsof dat geen lonen zijn. Waarom zijn er zoveel bedrijfswagens? Omdat de loonkosten zo hoog zijn. Ik ken ook mensen die met de fiets naar het werk komen, maar van hun werkgever een bedrijfswagen moeten nemen als deel van hun loon. Uiteindelijk kom je altijd uit bij de werkende middenklasse. Die kan niet vluchten en is dus de citroen die wordt uitgeperst. Trouwens, wie betaalt belastingverhogingen? Vooral Vlaanderen.”

Is de notionele-intrestaftrek voor u bespreekbaar?

DE WEVER. “Als je het investeringsklimaat wil vernietigen, dan moet je de notionele-intrestaftrek afschaffen. Ik geloof ook niet dat die maatregel netto zoveel kost, en ze heeft de kapitaalstructuur van de ondernemingen versterkt, wat een verklaring biedt waarom België beter dan andere landen weerstand heeft geboden aan de financiële crisis. Maar als je de notionele-intrestaftrek afschaft om de vennootschapsbelasting te verlagen, dan ga ik meteen akkoord. De notionele-intrestaftrek is echter uitgevonden omdat een belastingverlaging voor vennootschappen taboe is in dit land. Als compensatie kregen de socialistische partijen hogere sociale uitkeringen. Optelsom van dit paarse beleid: de vernietiging van de publieke financiën. Dit terzijde. De multinationals betalen hier nauwelijks belastingen. Dat is niet de schuld van de notionele-intrestaftrek, maar omdat deze ondernemingen hun belastingen internationaal optimaliseren. En als je om dat valse argument de notionele-intrestaftrek afschaft, dan doe je de kmo’s in Vlaanderen veel pijn. De kleine bedrijven zijn altijd de stille slachtoffers, want die betalen dus wél belastingen.”

Dan zitten we nog altijd op een structureel tekort van 4 procent.

DE WEVER. “We rekenen ook niet op terugverdieneffecten, en ook op posten als de bestrijding van de fraude plak je best geen cijfers, want dan ben je jezelf toch maar aan het bedriegen.

“Maar bon, hoe dan wel het tekort structureel aanpakken? Je moet naar de uitgaven kijken. We pleiten voor een nulgroei van de overheidsuitgaven gedurende een aantal jaren. In vergelijking met voor de crisis zullen de sociale uitgaven tegen 2015 stijgen met 3,5 procentpunt van het bbp. Als je die dus tegen dan terugbrengt tot op het niveau van voor de crisis, dan bespaar je ongeveer 15 miljard euro, en dan is de begroting grotendeels gesaneerd. Terugvallen tot het precrisisniveau voor sociale uitgaven, dat is toch geen sociaal bloedbad? Dat kan met een aantal hervormingen. Ik zie niet in hoe je anders het structurele tekort kan wegwerken.

“Concreet stellen we in de gezondheidszorg een reëel groeiritme voor dat een deel van de economische groei bedraagt. De eerste jaren kan dat zelfs een nulgroei worden, om te compenseren voor de gulle groei van de voorbije jaren. Ook de onverkorte uitvoering van de welvaartsvastheid van de uitkeringen, wettelijk vastgelegd onder paars, is een kostenfactor die de begroting structureel onder nul jaagt. Als een volgende regering hier het status-quo volhoudt, dan kom je tot dramatische cijfers. De welvaartsvastheid van de uitkeringen is volgens het Planbureau een strop rond de begroting.

“Maatregelen in de pensioenen leveren natuurlijk pas op langere termijn een return op. Maar in de sociale zekerheid willen we de terugkeer van het verzekeringsprincipe, zodat er een duidelijkere correlatie is tussen wat iemand in het systeem stopt, en wat hij krijgt. Dat impliceert het laten uitdoven van alle vormen van vervroegde uittreding uit de arbeidsmarkt. Een volledige loopbaan (40 tot 45 werkjaren, afhankelijk van de fysieke belasting) leidt tot een volledig pensioen, ergo een korte loopbaan leidt tot een lager pensioen, en een langere loopbaan tot een hoger pensioen. Dat verband is er nu niet. Een langere loopbaan levert nauwelijks een hoger pensioen op. Ook gevoelig ligt de welvaartsvaste stijging van de ambtenarenpensioenen. Verdient een ambtenaar nog minder dan in de privésector, en moet een ambtenaar daarom gecompenseerd worden met een hoger pensioen? Vroeger wel, maar nu niet meer voor wie als ambtenaar start.

“Het is dus niet dat er geen vet zit op onze sociale zekerheid. Een voorbeeld. Er zijn nog 587 schoolverlaters met een wachtuitkering die ouder zijn dan vijftig jaar! De wachtuitkering moet je dus afschaffen: wie niet bijdraagt aan het systeem, bouwt ook geen rechten op. Kom je niet rond, dan kun je bij het OCMW terecht. Dan betaalt de overheid natuurlijk ook een uitkering, maar het OCMW doet altijd een middelentoets. Je kunt in dit land legaal een werkloosheidsuitkering ontvangen en tegelijk 25 appartementen bezitten. Het OCMW zal je in dat geval geen uitkering geven. Werk je dertig jaar, en verlies je je werk, dan heb je, het verzekeringsprincipe indachtig, wel recht op een uitkering, die wat mij betreft veel hoger mag zijn dan vandaag, maar na verloop van tijd daalt en uitdooft.”

De welvaartsvastheid van de uitkeringen aanpakken, dat lijkt in dit land onbespreekbaar.

DE WEVER. “In dit land word je heel snel asociaal genoemd. Maar als je uitkeringen betaalt die mensen ervan weerhoudt om een job te zoeken, wat is daar sociaal aan? En als je uitkeringen betaalt die je enkel kan financieren door schulden te maken, wat is daar op lange termijn sociaal aan? Ik ben niet tegen het principe van welvaartsvaste uitkeringen, maar dat moet afgewogen worden tegen de economische realiteit, waarbij werken lonender moet worden in vergelijking met niet werken. Ik lees dat de schaarste op de arbeidsmarkt overhand toeneemt, terwijl Vlaanderen nog 200.000 werklozen telt. Je moet al van heel veel burgerzin getuigen om voor 100 euro extra een job te zoeken. Ik verwijt dat de mensen niet, ik verwijt dat het systeem.”

Moeten de deelstaten een extra inspanning doen om dat tekort te dichten?

DE WEVER. “Het is niet uitgesloten dat Vlaanderen een extra inspanning doet, maar dan binnen het kader van een staatshervorming. Een overdracht van bevoegdheden zonder evenveel middelen over te hevelen is bespreekbaar.

“Maar het stoort mij dat in dit land de beste leerling altijd wordt gestraft. En het kan niet meer dat als Vlaanderen wat reserves aanlegt, dat de andere overheden dit zien als een kans om hun put minder snel te vullen. Dat kan ik aan de Vlaamse kiezer niet meer verkopen. Vlaanderen heeft 8 procent gesaneerd, onze begroting is weer in evenwicht. Ja, we hebben daarvoor de jobkorting afgeschaft. Maar elke politiek is het bedrijven van compromissen. Het is goed dat ik dat nog eens beklemtoon. Ik heb ook nooit het grote economische nut van de jobkorting gezien. Alleen met een eenmalige cheque van 200 euro los je de werkloosheidsval niet op.”

Is het principe dat geen enkele regio mag verarmen houdbaar?

DE WEVER. “Dat staat toch mijlenver van de economische realiteit! Dat is vragen om een welvaartsvaste uitkering. De federale koe continu melken, of dat nu een dik of een mager beest is, dat kan toch niet? Hoe kan je nu aan een sanering beginnen met dat principe als uitgangspunt? Als Wallonië niet mag verarmen, en Brussel moet meer geld krijgen, wie betaalt dan? Ik heb Latijn-Griekse gedaan en daarna geschiedenis. Ik kan dus tot tien tellen, en daarna wordt het moeilijk voor mij. Maar ik weet wel dat het geld dan moet komen van Vlaanderen en van de federale regering, ook grotendeels gesponsord door Vlaanderen. Dat kan dus niet. Dat verklaart de diepte van de impasse. Mensen denken soms dat we spelletjes spelen, of dat we met de gemeenteraadsverkiezingen bezig zijn. Dat doet oneer aan het serieuze probleem waarmee we zitten: een democratie wil nu een centrumrechts beleid, en ze stelt die eis steeds radicaler omdat de problemen steeds dreigender worden. En een andere democratie kiest steeds meer voor het status-quo.”

Houdt u vast aan de evolutie- theorie, of ligt er een plan B in de schuif?

DE WEVER. “Wij hebben nooit over een plan B gesproken. De paradox is dat diegenen die België het meest verdedigen, het hardst zwaaien met plan B, omdat ze denken dat ze de Vlamingen daar bang mee kunnen maken. Zo werkt het niet. De Franstaligen zagen de tak af waarop ze zitten. En als hij bijna doorgezaagd is, dan zeggen ze: pas op of we breken hem af. Wat figuren als Maingain en Milquet al gedaan hebben om België te torpederen, dat heb ik in geen honderd jaar gedaan. De francofone elite probeert al van in 1830 het land dat ze zelf hebben gecreëerd naar de bliksem te helpen, en ze missen systematisch alle kansen om het land als democratie en natiestaat overeind te houden. En dan zeggen ze dat Bart De Wever België bedreigt. Maar ik zou niet bestaan zonder hen. De Vlaamse beweging was in essentie niet anti-Belgisch. Ze is dat geworden door hun houding. Waarom heb ik kiezers? Dankzij hen!

“Maar ik hou niet van revoluties, omdat je die niet onder controle houdt. We zijn een zeer welvarend land dat sterk verweven is in een internationaal netwerk. Ik ben niet de leerling-tovenaar die de bezem in twee zal hakken. Terwijl zij hysterisch tekeer gaan, blijven wij zo rustig mogelijk. Ik heb hier het voorbije jaar het IMF, internationale investeerders en managers van hefboomfondsen ontvangen, gewoon om te zeggen dat ik geen halve gare ben. Wat dat dachten die dus voor ze hier buiten gingen.”

DAAN KILLEMAES EN JOHAN VAN OVERTVELDT

“We willen niet het zoveelste wangedrocht van een compromis maken”

” Als je geld kan geven aan je kiezers dat komt van mensen die niet voor je kunnen kiezen, tja, waarom zou je dat systeem veranderen? Dat is de essentie van de zaak”

” De federale koe continu melken, of dat nu een dik of een mager beest is, dat kan toch niet?”