De auteur is hoofddocent aan de Universiteit Gent en partner van de Vlerick Leuven Gent Management School.
Reacties: marc.buelens@trends.be
Het blijft maar schandalen regenen. Telkens krijgen we als verklaring: incompetentie gecombineerd met een misdadige instelling. Maar zo loopt het niet. De meeste partijen in het hart van het grootschalige gesjoemel, de vreemde fraude en de merkwaardige vervalsingen zijn verre van dom of incompetent. En het zijn merkwaardig genoeg ook mensen die meestal in eer en geweten kunnen bevestigen dat ze “eerlijk en rechtschapen” zijn. Ze houden hun woord (als ze kunnen), ze zijn correct in hun afspraken, ze stelen niet, moorden niet en hebben zeker gul geschonken aan de slachtoffers van de tsoenamiramp.
Maar hoe kunnen eerlijke en verstandige mensen dan samen zoveel onheil aanrichten? Die vraag heb ik me nu al meer dan vijf jaar gesteld. Ik heb er een gedeeltelijk antwoord op gegeven in mijn boek Managementshock. Maar soms is het geluk aan de zijde van de zichzelf moeilijke vragen stellende columnist. Collega Ruud Pruijm van Rotterdam heeft er een knap boek over geschreven, Behoorlijk ondernemingsbestuur (Uitgeverij Van Gorcum). Zo knap dat hij er de publieksprijs van de Nederlandse organisatieadviseurs voor gekregen heeft. Hij geeft een overzicht van de tien elementen die het gegarandeerde recept zijn voor een ramp. De volgende tussentitels zijn gebaseerd op dat boek, de commentaar is de onze.
1.Snelle groei van de onderneming, in omvang en complexiteit, waardoor de organisatie out of control dreigt te geraken
Herinnert u zich nog Lernout & Hauspie? Razendsnelle groei en zo complex, dat de rechtbank er waarschijnlijk nooit echt uit geraakt. Dat zal wel de bedoeling geweest zijn. We kunnen al één grote conclusie trekken. Eenvoud, transparantie en beheerste groei zijn veel efficiënter dan tien maatregelen rond corporate governance. Want eenvoudige, transparante, regelmatig groeiende bedrijven kan iedereen controleren.
2.Snelle stijging van de aandelenkoers, die brandstof wordt voor nog meer overnames, en de beurskoers moet hoog blijven
Hoe was het weer bij Enron, Worldcom, L&H en zelfs Koninklijke Shell? De beurs is een gevaarlijke partner. Goede bedrijven hebben op lange termijn degelijke beurskoersen, want de beurs is op lange termijn economisch rationeel. Maar alleen op lange termijn. Zeker voor complexe, snelgroeiende bedrijven is de beurs gevaarlijk speelgoed. ” I manage, you manipulate.” Een beurskoers managen wordt snel een beurskoers manipuleren.
3. Veel opportunisme en grote problemen bij de integratie van overnames
Nog steeds beweren vele mensen dat opportunisme en vele overnames het ultieme bewijs zijn van entrepreneursgericht management. Overnames die je niet binnen de zes maanden kan integreren, zijn vreselijk gevaarlijk. De deuren en ramen moeten na zes maanden dicht. Anders blijven belangrijke middelen, in het bijzonder de schaarse tijd van het topmanagement, wegstromen.
4. Winststuring op grote schaal
Winststuring is natuurlijk broodnodig als je op de tonen van de beursanalisten danst. En als je aandelenopties hebt (zie punt 7).
5. Sterke en dominante CEO
Let op voor de charismatische CEO! Hoed u voor de dominante figuur, de tiran of de natuurlijke leider. Elk leiderschap in een complexe omgeving moet bevraagd worden. Stel geen Jean-Claude Messiers of Bernie Ebbers aan het roer. En we zullen maar discreet zwijgen over namen dichter bij huis.
6. Veel publiciteit in de media,
met expliciete bewondering voor CEO
en het businessmodel
Laten we allen voor eigen deur vegen. Zakenbladen moeten kritisch blijven (ze zijn het niet echt geweest in bepaalde periodes). Managers van het Jaar moeten vooral nederigheid en tegenspraak koesteren. Professoren moeten goed opletten welke casestudy’s ze gebruiken. Insead had de L&H-case als voorbeeld van unieke financieringsprocessen. Gary Hamel en McKinsey konden hun bewondering voor Enron niet onder stoelen en banken steken.
7. Excessieve beloningen voor het topmanagement
Tot enkele maanden geleden hadden we uiteraard gesteld dat zoiets alleen in de Verenigde Staten een probleem kon zijn. Nu weten we beter. We blijven bij onze stelregel: aandelenopties zijn de wortel van alle kwaad. Een bedrijf mag voor zijn managers geen instrument zijn om snel stinkend rijk te worden. Wie zeer rijk wil worden, sticht K3, wordt Formule-1-piloot of… wordt ondernemer (geen manager). De drie laatste wegen zijn overigens ook erg geschikt om zeer arm te worden.
8. Zwakke toezichtsorganen
Ik heb ooit een lezing bijgewoond van een Nederlands kampioen in deugdelijk bestuur. Een zeer grote naam, ook buiten het bedrijfsleven. De man was commissaris bij zo’n twintig bedrijven. En dus expert… van zwak toezicht. Sterke netwerkfiguren leiden tot zwakke toezichtsorganen.
9. Zwakke externe accountant
Het zijn ook maar mensen.
10. Zeer hechte banden tussen onderneming, zakenbanken en analisten
En voeg er maar aan toe: te hechte banden met sportploegen, politici, fiscalisten en journalisten. Te veel mensen sluiten dan de ogen. Als de zweer openbarst, komt er veel etter uit.
Marc Buelens
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier