Exporteurs optimistischer ondanks crisisklimaat

Het vertrouwen van de Belgische exporteurs is gestegen tegenover vorig jaar, blijkt uit de achtste editie van onze exportbarometer. Nochtans zijn er weinig redenen voor optimisme. In Oekraïne woedt nog steeds een oorlog, energie blijft duur en arbeidskrachten zijn schaarser dan ooit.

Na de dip van vorig jaar vatten de Belgische exporteurs opnieuw een beetje moed. Hun vertrouwen in het wereldwijde economische klimaat haalt een gemiddelde score van 5,9 op een schaal van 1 tot 10. Vorig jaar was dat nog 5,5, de laagste score sinds het ontstaan van de exportbarometer in 2016. De enquête, in samenwerking met de exportkredietverzekeraar Credendo, liep dit jaar van midden april tot midden mei. 329 bedrijven stuurden een volledig ingevuld antwoordformulier terug.

Het lijkt erop dat de exporteurs bekomen van hun schrik. Vorig jaar, bij de uitbraak van de oorlog in Oekraïne, zag de wereld er nog helemaal anders uit. “We konden geen inschattingen maken”, zegt Philip Eeckman, CFO van Kipco-Damaco uit Oostrozebeke, een producent van kippenvlees dat door zijn klanten verwerkt wordt in kookworst en frituursnacks. Daarnaast verhandelt Kipco-Damaco ook diepgevroren voedingsproducten. Het leeuwendeel van de omzet komt van uitvoer, meestal naar niet-EU-landen. “Waar zou het met de oorlog in Oekraïne naartoe gaan? Wat ging er gebeuren met de energieprijs? Zouden we nog aan grondstoffen geraken? We wisten het vorig jaar gewoon niet. Nu valt de toestand al een beetje te overzien. Dat is een verbetering, maar fantastisch zijn de vooruitzichten nog niet.”

‘Onze exporteurs zijn weerbaarder geworden’

Nabil Jijakli, Credendo

Dat blijkt ook uit de enquête. Terwijl vorig jaar 83 procent van de respondenten kampte met hoge energieprijzen, is dat dit jaar 80 procent, nauwelijks minder. De effecten van de coronapandemie zijn nog lang niet weg: haperende toeleveringen troffen vorig jaar 73 procent van de exporteurs, dit jaar 59 procent, wat nog altijd ruim meer dan de helft van de respondenten is. Hetzelfde geldt voor de schaarste aan arbeidskrachten: vorig jaar was het een hoofdbreken voor 68 procent van de respondenten, dit jaar 59 procent. “In de rangorde van problemen staat schaarste aan arbeidskrachten bij mij op nummer één”, zegt Eeckman. “In de administratie, logistiek, kwaliteitscontrole, productieleiding heeft Kipco-Damaco voortdurend nieuwe mensen nodig. Wij groeien, maar hoe hou je dat vol als je de mensen niet vindt?”

Reserves

Aan problemen geen gebrek, maar Nabil Jijakli ziet een lichtpunt. “Onze exporteurs zijn weerbaarder geworden”, aldus de adjunct-CEO van Credendo. “De jongste vijftien jaar hebben ze weinig anders dan crisissen gekend: de financiële crisis, de eurocrisis, de toeleveringscrisis door de coronapandemie, en de energiecrisis door de oorlog in Oekraïne. Ze zijn dus al wat gewoon, en blijven niet bij de pakken zitten. Zo heeft 40 procent zonnepanelen of windmolens geplaatst om in eigen energie te voorzien, en 45 procent heeft de werknemers gesensibiliseerd om zuinig om te springen met hun energie. Zowat een derde heeft de toeleveringsproblemen aangepakt, bijvoorbeeld via lokale bevoorrading of diversificatie van leveranciers. Onze exporteurs doen iets aan de problemen. Dat is het bewijs van hun weerbaarheid.”

Dat betekent niet dat de exporteurs bij machte zijn om elk probleem aan te pakken. Voor een derde betekenen de hoge Belgische productiekosten een rem op de export, een vijfde noemt oneerlijke concurrentie als belemmering. “Hier moet je de Inflation Reduction Act achter zien, een Amerikaanse wet die belastingvoordelen uitdeelt aan bedrijven die investeren in duurzaamheid in de Verenigde Staten”, aldus Jijakli. Een ander probleem is wanbetaling door klanten. Ruim 40 procent is daardoor inkomsten misgelopen. Bijna 30 procent beschermt zich tegen wanbetaling door een volledige betaling op voorhand te eisen, een vijfde beschermt zich via een kredietverzekering. 27 procent dekt zich niet in tegen wanbetaling.

In de rangorde van problemen staat schaarste aan arbeidskrachten bij mij op nummer één’

Philip Eeckman, Kipco-Damaco

Slechts 15 procent van de exporteurs kon de gestegen kosten integraal doorrekenen aan de klant, 51 procent kon ze gedeeltelijk doorrekenen. “Daarom hebben veel bedrijven een deel van hun financiële reserves moeten aanspreken”, zegt Eeckman. “Die reserves moeten dit en volgend jaar aangevuld worden. De kosten die bedrijven vorig jaar niet konden doorrekenen, zullen ze nu wel doorrekenen. Verwacht daarom niet dat de prijzen snel zullen zakken naar het niveau van voor de oorlog in Oekraïne, en al zeker de voedingsprijzen niet.”

Durf

De exporteurs kiezen voor een veilige actieradius: twee derde ziet in de buurlanden Nederland, Duitsland en Frankrijk de beste exportkansen liggen. Slechts 38 procent kijkt ook naar de rest van de Europese Unie. Noord-Amerika en Azië kunnen op nog minder belangstelling rekenen: respectievelijk 32 en 24 procent van de exporteurs ziet daar mogelijkheden. Hebben onze exporteurs te weinig durf? Eeckman vraagt om begrip. “Als een beginnende exporteur vandaag een markt moet zoeken, dan zijn de buurlanden een logische keuze. Want ook daar kampen bedrijven met dure energie, hoge grondstoffenprijzen en arbeidsmarktkrapte, en strijd je als Belgisch bedrijf met gelijke wapens. Zowat een vijfde van de export van Kipco-Damaco gaat naar Azië. Daar moeten wij concurreren met Amerikaanse en Braziliaanse bedrijven die geen last hebben van dure energie of hoge grondstoffenkosten. Wij moeten het verschil maken met kwaliteit. Een beter product, daar mag je een hogere prijs voor vragen. Maar dat prijsverschil met de concurrentie is niet oneindig rekbaar, en dat is het probleem. Dure grondstoffen, én dure energie, én hoge loonkosten, én arbeidsmarktkrapte: een Belgische exporteur krijgt nogal wat te slikken tegenwoordig.”