Tegen het einde van 2026 zullen de contouren van de geopolitiek van de 21ste eeuw veel duidelijker zijn.
2025 was het jaar waarin een oude orde ten einde kwam. De Amerikaanse president, Donald Trump, brak met decennialange normen en instellingen. Zijn invoerheffingen brachten het multilaterale handelssysteem ernstige schade toe. De internationale diplomatieke machinerie, van de Verenigde Naties tot ontwikkelingshulp, werd getroffen door Amerikaanse bezuinigingen. Langdurige veiligheidsallianties werden omgevormd tot transactionele relaties die het Amerikaanse militaire en economische gewicht te gelde maakten. In eigen land ontketende Trump de grootste uitoefening van de uitvoerende macht in een eeuw. Soldaten werden naar door de Democraten bestuurde steden gestuurd, universiteiten werden met dreigementen en bezuinigingen in het gareel gebracht en de onafhankelijkheid van de Federal Reserve werd aangevallen.
Door het duizelingwekkende tempo en de omvang van die acties was het moeilijk te zeggen wat ze precies betekenden. Was het een broodnodige verstoring van een verstard systeem, of een aanval op de fundamenten van de Amerikaanse democratie? Er was onrust, onder meer bij The Economist, over de dreiging van protectionisme, corruptie, de politisering van onafhankelijke instellingen en een groeiend onbehagen dat het team van Trump zich niet gebonden voelt aan de wet.
China was de duidelijke winnaar van de handelsconflicten in 2025.
Het meest in het oog springende succes van de president was het staakt-het-vuren in Gaza. Dat creëerde de mogelijkheid voor een nieuw begin en rechtvaardigde zijn veelbesproken diplomatieke stijl. Door hard op te treden tegen de NAVO-bondgenoten werden de defensiebegrotingen verhoogd. En in geschillen tussen kleinere landen hielp een president die smachtte naar de Nobelprijs voor de Vrede, geschillen op te lossen, of in ieder geval te verdoezelen.
Mislukkingen
Maar er waren ook mislukkingen. Het opleggen van strafheffingen aan India (voor het kopen van olie uit Rusland) en Brazilië (voor het berechten van Jair Bolsonaro) had strategisch weinig zin. Het zal die landen dichter bij China brengen. Trump boekte weinig vooruitgang met Vladimir Poetin. En Xi Jinping was hem te slim af. China was de duidelijke winnaar van de handelsconflicten in 2025.
Gelukkig hebben de invoerheffingen de wereldeconomie niet doen kelderen. Zes maanden na Liberation Day wijzen de inkomsten uit de invoerheffingen op een effectief gemiddeld Amerikaans tarief van iets meer dan 10 procent – veel lager dan in april werd verwacht. De vergeldingsmaatregelen bleven beperkt en een handelsoorlog werd voorkomen. In plaats daarvan sloten landen overeenkomsten. Ondertussen zorgden de afbouw van de regelgeving door het team van Trump, het enthousiasme voor cryptoactiva en de vastberadenheid dat de VS de race om artificiële intelligentie (AI) moeten winnen, voor een opmerkelijke hausse op de aandelenmarkt, die een veerkrachtige economie stimuleerde.
Premier Farage?
Nu de oude orde in puin ligt, zullen de contouren van de nieuwe wereld in 2026 veel duidelijker worden – op drie belangrijke gebieden. Ten eerste, de toekomst van de westerse liberale democratieën. De tussentijdse verkiezingen in november zullen bepalen of Amerika een ernstig risico loopt op quasi-autoritarisme. Als de Democraten de controle over het Huis van Afgevaardigden veroveren, zal er controle komen op de regering-Trump.
Geconfronteerd met de onverzettelijkheid van Poetin, zullen de VS de toekomst van Oekraïne aan Europa overlaten.
Aan de andere kant van de Atlantische Oceaan zal 2026 uitwijzen of populistische nationalisten de macht kunnen grijpen in de grootste economieën van Europa. In Groot-Brittannië, waar de Reform UK-partij van Nigel Farage in de peilingen aan kop gaat, zullen de lokale verkiezingen uitwijzen of die voorsprong zich ook vertaalt in stemmen – en of er dus kans is op een premier Farage. In Frankrijk is een nieuwe regeringscrisis in 2026 zeer waarschijnlijk. Dat zou parlementsverkiezingen noodzakelijk maken en waarschijnlijk leiden tot Jordan Bardella als eerste premier uit de populistische rechtse hoek. In Duitsland zal blijken of de ‘firewall’ tegen het extreemrechtse Alternative für Deutschland standhoudt.
Het tweede gebied is de geopolitiek. In 2026 zal het transactionalisme van Trump zich ontwikkelen tot een kruising tussen grillige vredesbemiddeling over de hele wereld, krachtig interventionisme in de achtertuin van Amerika en opportunistische deals rond kritieke toeleveringsketens. Trumps verlangen naar een Nobelprijs zal hem betrokken houden bij het Midden-Oosten. Hij zal voorkomen dat Israël terugkeert naar een volledige oorlog in Gaza en zal aandringen op gratie voor Benjamin Netanyahu.
Geconfronteerd met de onverzettelijkheid van Poetin, zullen de VS de toekomst van Oekraïne aan Europa overlaten, dat door de opkomst van populistisch rechts wellicht niet in staat zal zijn die verantwoordelijkheid op zich te nemen.
Het beleid zal vooral vanuit Azië en Latijns-Amerika worden bepaald. Trumps wens zaken te doen met China zal leiden tot een gevaarlijke afbrokkeling van de steun voor Taiwan. Het westelijk halfrond zal getuige zijn van hardhandig optreden van de Amerikaanse macht, waarbij steun voor ideologische medestanders (Javier Milei in Argentinië en Nayib Bukele Ortez in El Salvador) wordt gecombineerd met het intimideren van ideologische tegenstanders. Verwacht pogingen tot regimeverandering in Venezuela en inspanningen om de verkiezingen te beïnvloeden in Colombia.
Het derde gebied is de economie. Stijgende aandelenkoersen zullen het vertrouwen niet ondersteunen zoals in 2025. Ook zal het productiviteitsverhogende effect van AI niet zo snel zichtbaar worden als voorstanders hopen. De schade van de invoerheffingen zal duidelijker worden, de druk op consumenten zal zwaarder worden en de onhoudbaarheid van de Amerikaanse begrotingstekorten zal blijken. De keuze van Trump voor de volgende voorzitter van de Fed zal uitwijzen of de onafhankelijkheid van de centrale bank voorbij is of niet. Gezien de chaos waarin andere rijke landen verkeren, is een stormloop op de dollar onwaarschijnlijk. Maar tegen het einde van 2026 zal de Amerikaanse economie misschien niet meer zo uitzonderlijk lijken.
Paradoxaal genoeg kan dat een goed resultaat zijn. Een zwakkere economie zou de kansen van de Democraten vergroten om het Huis van Afgevaardigden te heroveren en een aantal controlemechanismen in de Amerikaanse democratie te herstellen. Nerveuze financiële markten zouden ook de revolutionairen in het Witte Huis kunnen afschrikken. En een zwakkere economie zou zelfs Trump kunnen aanzetten tot meer pragmatisme.
De auteur is hoofdredacteur van The Economist
